رويكرد عقلگرايي در برنامه ‌درسي بر اساس معرفت‌شناسي ابن‌سينا

Rationalism in Curriculum Development Based on Avicenna’s Epistemology

اين پژوهش، كه با استفاده از روش تحليلي و استنتاجي و با هدف بررسي رويكرد عقلگرايي حاكم بر برنامه درسي مطابق با معرفت‌شناسي ابن‌سينا انجام شده، بر اين فرض مبتني است كه ديدگاه‌هاي معرفت‌شناختي فيلسوفان بر كل ساختار و عناصر برنامه درسي اثر مي‌‌گذارد و رويكرد متمايزي را فراروي آن قرار مي‌دهد. در اين تحقيق، مشخص شد كه معرفت‌شناسي ابن‌سينا با عقل و تجربه آميخته است؛ با وجود اين، وي تجربه‌هاي حسي را مقدمه‌اي براي كسب معرفت عقلاني و برخورداري از قدرت تفكر و استدلال مي‌داند و جايگاه رفيع و كاركردهاي مهمي را براي عقل در نظر مي‌گيرد. از نظر او با اينكه حس و عقل در بيشتر موارد به هم وابسته‌ است، عقل معيار معرفت است و تجربه و روشهاي تجربي در صورتي اعتبار مي‌يابد كه از پشتوانه عقلي برخوردار شود. چنين نگرشي، رويكرد عقلگرايي را در برنامه ‌درسي در پي داشت كه براي تبيين و توضيح آن از مهمترين ويژگيهاي جهتگيري فرايند شناختي ميلر، ديدگاه رشد و توسعه فرايندهاي ذهني و عقلي آيزنر و ولنس و ايديولوژي انسانگرايي خردگراي آيزنر، كمك گرفته شد. به‌رغم ويژگيهاي مشترك، تفاوتهايي نيز بين رويكرد عقلگرايي ابن‌سينا و ديگر رويكردهاي شناختي و عقلي برنامه درسي به‌دست آمد كه برخي از آنها بيان شد و تاثير آن بر مهمترين عناصر برنامه ‌درسي مورد بررسي قرار گرفت.

This analytic and inferential research aims at investigating the current rationalism dominating curriculum development with reference to Avicenna’s epistemology. It hypothesizes that the epistemological views of philosophers affect all aspects of curriculum development structures and elements providing a special approach for it. The results of the research indicated that Avicenna’s epistemology relies on both rationality and experiment. Yet, he believes in physical experimentations as introductory steps for gaining knowledge and the power of thought and reasoning. This is an indication of the high position and deep function of rationality in Avicenna’s thought. Although he believes in the dependence of rationality and sense, he argues that experimental findings are incredible only when rationality supports them. This approach resulted in the enclosure of rationality in curriculum development relying on the cognitive approaches of Miller, development and improvement of mental and rational process of Eisner and Valence, and Eisner’s rational humanism curriculum ideology. While some similarities were found, there were also differences between the ideas of Avicenna and other cognitive and rational scholars of curriculum development some of which are explained and their effects on curriculum development are assessed