تغييرپذيري زماني- مكاني و روند تبخيروتعرق گياه مرجع در ايران

Temporal-Spatial Variation and Trend of Reference Evapotranspiration in Iran

با توجه به ضرورت برآورد تبخير و تعرق در مديريت منابع آب، برنامه ريزي آبياري و تامين نياز آبي گياهان، محاسبه و تغييرات زماني و مكاني آن بسيار مهم و حياتي مي باشد. در اين پژوهش به منظور محاسبه مقدار تبخير و تعرق پتانسيل از روش پنمن مانتيث فايو كه از دقت بالاتري نسبت به ساير مدل‌ها برخوردار است استفاده شده است. جهت محاسبه مقادير روزانه تبخير و تعرق، از آمار هواشناسي 50 ايستگاه سينوپتيكي طي يك دوره آماري 29 ساله (2009ـ1981) استفاده شد. ابتدا مقادير ماهانه و سالانه تبخير و تعرق طي دوره آماري مورد نظر محاسبه شدند و از مقادير متوسط آنها نيز جهت بررسي تغييرات ماهانه و فصلي استفاده گرديد. با استفاده از آزمون ناپارمتريك من ـ كندال و در محدوده اطمينان 95 درصد، روند ماهانه و سالانه تبخير و تعرق مشخص گرديد. نتايج نشان داد كه روند تبخير و تعرق در سراسر كشور رو به افزايش است. بيشترين تغيير روند ساليانه و افزايش تبخير و تعرق در ايستگاه‌هاي بيرجند، شاهرود، قزوين، جاسك، سمنان، بابلسر، دوشان تپه و سنندج و كمترين مقدار تغيير نيز در ايستگاه هاي فسا و كيش مشاهده شده است كه در اين دو ايستگاه، مقدار تبخير و تعرق تقريباً بدون تغيير باقي مانده است. بيشترين تغيير روند ماهانه در ماه جولاي و در ايستگاه‌هاي خشك كشور و همچنين كمترين تغيير روند ماهانه نيز در ماه‌هاي دسامبر و ژانويه رخ داده است.

The calculation of temporal-spatial variations of the evapotranspiration is very important, because of its effects over water resources management , the irrigation planning and crop water needed. In this study, in order to calculate the potential evapotranspiration, the FAO Penman-Monteith method is used; as it has higher accuracy than other methods. To calculate daily values of the evapotranspiration, meteorological data related to 50 synoptic stations during a period of 29-years (1981-2009) was used. First, the monthly and annual values of the evapotranspiration during statistical period were calculated and then their mean values were used to examine the monthly and seasonal variations. By the Mann-kendall nonparametric test and in confidence level 95%, the monthly and annual trend of evapotranspiration was extracted. The results show that the evapotranspiration trend is increasing in Iran. The maximum changes of the annual trend and the evaporanspiration increase were detected in Birjand, Shahrood, Ghazvin, Jask, Semnan, Babolsar, Doshantapeh and Sanandaj stations and also, its minimum has been observed in Fasa and Kish Stations where the evapotranspiration values have remained almost unchanged. The highest monthly trend change has occurred in July in the dry stations, and also the lowest monthly trend change has occurred in the December and January.