بررسي تطبيقي برهان امكان و وجوب توميستي و برهان صديقين سينوي

Comparative Study of Thomistic Necessity and Contingency Demonstration and Avecenna’s Seddiqin Demonstration

آكوييناس، در طريقه سوم خود، از امكان و وجوب دريچه‌اي به سوي اثبات وجود خدا مي‌گشايد. بعضي از فيلسوفان، استدلال او را طبيعي ـ ‌مابعدالطبيعي تفسير كرده‌اند و بعضي ديگر، طبيعي. با اين وصف، به‌سادگي نمي‌توان استدلال او را با برهان صديقين ابن‌سينا يكي دانست. اين مقاله بر آن است كه پس از ارايه گزارشي از برهان صديقين سينوي و تقريرهاي گوناگون برهان امكان و وجوب توميستي، تفاوت‌هاي اين دو برهان را به‌خصوص از لحاظ ابتناي آن‌ها بر اصل امتناع تسلسل آشكار سازد. به‌نظر مي‌رسد در تحليل و ريشه‌يابي تفاوت ياد‌شده، بايد سراغ نظر اين دو فيلسوف درباره خدا و رابطه او با طبيعت رفت؛ ابن‌سينا چون در پي اثبات واجب‌الوجود بالذات است و بس، براي اثبات مدعاي خود، به بيش از اين نياز ندارد كه با تكيه‌بر امكان ماهوي، تسلسل در علل فاعلي را ابطال و درنتيجه، وجود خدا را اثبات كند، در حالي كه در تقريرهاي طبيعي ‌ـ مابعدالطبيعي از برهان امكان و وجوب توميستي، هدف اثبات واجب‌الوجودي است كه عالم طبيعت را از كتم عدم خلق كرده است. به همين دليل اين نوع تقريرها نمي‌توانند صرفاً با تكيه‌بر امكان ماهوي، براي طبيعت حادث، آفريدگار ازلي اثبات كنند. همچنين با گريز به طريقه دوم آكوييناس و مقايسه استدلال او بر امتناع تسلسل با برهان وسط و طرف ابن‌سينا، روشن مي‌شود كه حتي اگر استدلال آكوييناس برگرفته از برهان ابن‌سينا باشد، اقتباسي ناقص از آن است.

In his third way, St. Aquinas argues for the existence of God from necessity and contingency demonstration. Some philosophers have given physical-metaphysical interpretations of his argument while some others have given physical ones. However, simply drawing the conclusion that Aquinas`s argument and Avecenna`s demonstration are identic may, in essence, suffer from serious shortcomings. Hence, in this article, having presented a summary of Avecenna’s Seddiqin demonstration and spanned different utterances of Thomistic necessity and contingency, the author seeks to reveal the differences of the two demonstrations, particularly by relying on the principle of impossibility of sequence. In analysis of the mentioned difference, it seems that one should seek the conception of these two philosophers about God and his relation with the nature: by relying on essential possibility to reject the infinite regress in efficient causes, Avecenna proved the existence of God as necessarily-existing by itself. While, in physical-metaphysical utterances of Thomistic necessity and contingency demonstration, the aim is to prove a necessarily-existing who has created the nature from nihility. Hence, if such utterances only rely on essential possibility, the reasoning is not strong enough to provide support for the existence of an eternal creator who created the nature progressed from nihility. Also by referring to the second way of Aquinas and comparing his argument for impossibility of infinite regress with that of Avecenna _the argument known as medial and extreme_, it becomes clear that even if the argument of Aquinas was derived from the demonstration of Avecenna, the adaptation is incomplete