ارزيابي عملكرد شاخص‌هاي شناسايي خشكسالي و بارش استاندارد از وضعيت ‏خشكسالي حوضه درياچه اروميه

An investigation on the Urmia Lake Basin drought using RDI and SPI indices

در سال‌هاي اخير خشك شدن درياچه اروميه به‌عنوان دومين درياچه فوق شور دنيا مورد توجه بسياري از محققين قرار گرفته است. اين پژوهش، به بررسي اثر خشكسالي بر خشك شدن تدريجي اين درياچه به‌كمك دو شاخص بارش استاندارد (SPI) و شاخص شناسايي خشكسالي (RDI) مي‌پردازد. در اين تحقيق از داده‌هاي جهاني بارش پايگاه GPCC و دماي پايگاه NCEP/NCAR در دوره بلندمدت 2010-1980 استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهند كه حوضه درياچه اروميه در سال 2000-1999 دچار خشكسالي شديدي شده است. اثرات سو اين خشكسالي مي‌توانست با ترسالي‌هاي بعدي تقليل يابد، ولي حوضه با تجربه دوره‌هاي نرمال و نزديك به نرمال در سال‌هاي بعد، مجددا در سال 2008 دچار خشكسالي نسبتا شديد ديگري شده است. مقدار شاخص‌هاي RDI و SPI براي واقعه سال 1999 به‌ترتيب 2.23- و 2.13- به‌دست آمد. مقايسه اين دو شاخص براي ديگر موارد خشكسالي شديد و بسيار شديد حادث شده در منطقه نشان از حساس‌تر بودن شاخص RDI نسبت به شاخص SPI در ارزيابي خشكسالي‌هاي حدي دارد. از سال 2000 به بعد، حوضه هم از نظر بارش و هم از نظر خشكسالي به شرايط نرمال نزديك شده است، اما مساحت درياچه اروميه روند كاهشي خود را تا به امروز ادامه داده است. اين امر نشان مي‌دهد كه علاوه بر خشكسالي، عوامل ديگري نيز در خشك شدن اين درياچه نقش داشته‌اند. بر اساس نتايج به‌دست آمده، دوره توسعه فعاليت‌هاي عمراني در حوضه منطبق بر دوره‌هايي است كه شاخص‌هاي خشكسالي، شكننده بودن حوضه از نظر منابع آبي را به‌خوبي نشان داده‌اند. اين امر نمايانگر اهميت استفاده از سيستم‌هاي پايش خشكسالي، به‌عنوان جزيي تفكيك‌ناپذير از مديريت جامع منابع آب، براي جلوگيري‌ از فجايعي كه كل كشور را تحت تاثير قرار مي‌دهند، مي‌باشد.

The Lake Urmia is the 20th largest lake and the second hyper saline lake in the world. In ‎recent years, the drying out of the Urmia Lake has attracted attention of many researchers. ‎The main motivation of this study is to evaluate the role of drought in this disaster. For ‎this purpose, Standardized Precipitation Index (SPI) and Reconnaissance Drought Index‏ ‏‎(RDI) are employed. The data for analysis including precipitation and temperature was ‎provided from two global databases: GPCC for precipitation and NCEP/NCAR for ‎temperature. The study was performed at the time span of 1980-2010 and the results ‎showed that the Lake Urmia basin has experienced a severely drought during 1999-2000. ‎After this period and during eight subsequent years, the negative effects of this drought ‎could not be reduced completely by near normal to wet condition of the basin. Moreover, ‎another severely drought occurred at 2008. RDI value for the 1999 drought was found to ‎be -2.23 which is related to the extremely dry condition. The value of SPI for the same ‎region and same year was obtained as -2.13. This comparison for other severe and ‎extreme cases shows that RDI is more sensitive than SPI at the tails of the phenomenon. It ‎was also observed that after 2000, while the region, in terms of rainfall and drought ‎conditions, is generally close to normal condition, the lake follows a continuous ‎decreasing trend up to the present time. Therefore, one can conclude that in addition to ‎drought, other factors contribute to the drying out of the lake. The results indicated that ‎the anthropogenic effects are responsible to some percent in this disaster. Construction of ‎reservoir dams for agricultural development and other activities for job creation purposes ‎like constructing fish ponds has intensified this crisis. The span of these activities is ‎concurrent to the periods which the drought indices show the fragile condition of the ‎basin in terms of available water resources. This fact emphasizes the importance of ‎drought monitoring as an inseparable part of an IWRM program to prevent a nationwide ‎disaster.‎