بررسي سهم واحدهاي سنگي در توليد رسوب با استفاده از ويژگي هاي كاني‌شناسي و سنگ­ شناسي، مطالعه موردي: حوزه آبخيز حسن ابدال زنجان

Investigation of lithological units portion in sediment yield using ‎mineralogical and lithological method, case study: Hassan Abdal ‎watershed basin, Zanjan

هدف از اين پژوهش، تعيين جنس اجزا تشكيل‌دهنده رسوبات و نسبت دادن ذرات رسوبي به واحدهاي سنگ­ شناسي حوضه و در نتيجه تعيين سهم هر يك از واحدهاي سنگ­ شناسي در رسوب­ زايي حوزه آبخيز مي‌باشد. در اين پژوهش ابتدا از رسوبات پشت سازه‌هاي حفاظت خاك و آب و همچنين، از رسوبات بستر آبراهه‌ها نمونه‌برداري صورت گرفت. براي كليه نمونه‌ها دانه‌بندي به‌روش الك تر انجام شد. سپس الك‌هاي 600 ميكرون و چهارميلي‌متر به‌عنوان الك شاخص انتخاب شدند و با انتخاب 100 دانه رسوبي از هر نمونه، بررسي­ هاي كاني­ شناسي با استفاده از بينوكلر با بزرگ‌نمايي 40 برابر و با توجه به واقعيت رسوبي منطقه، صورت پذيرفت و جنس كاني‌ها و خرده‌سنگ‌ها تعيين و با شمارش تعداد آن‌ها و تعيين سهم هر كدام از كاني‌ها و خرده‌سنگ‌ها، نتايج را با واحدهاي سنگ‌شناسي مقايسه و تطبيق داده، سنگ و واحد توليدكننده هركاني و خرده‌سنگ‌ها و درصد سهم هر واحد سنگي در توليد رسوب مشخص شد. مطابق نتايج به‌دست آمده، واحد سنگ­ شناسي ?z با 44.62 درصد بيش‌ترين سهم را در فرسايش و توليد رسوب بر عهده دارد. اين واحد سنگ ­شناسي شامل شيل ميكايي صورتي تا قرمز سازند زاگون مي‌باشد. واحد سنگ‌شناسي PMl كه شامل آهك است با 22.88 درصد در رتبه دوم قرار دارد. سومين واحد سنگ‌شناسي كه بيش‌ترين سهم را در توليد رسوب دارد، واحد Ev است كه شامل آندزيت و آندزيت برشي شده همراه با ميان لايه‌هاي توف و توفيت سازند كرج مي‌باشد. واحدهاي Pl-Qc و ?l (سازند لالون)، Qt و Js (سازند شمشك)، Et (سازند كرج)، Ek1 (سازند كرج)، Pd (سازند دورود)، ?bt (سازند باروت) و Ef (سازند فجن) به‌ترتيب با 4.25، 3.22، 2.09، 2.05، 2.01، 1.83، 1.33، 1.32 و 1.23 درصد در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند و به‌ترتيب بيش‌ترين سهم را در فرسايش و توليد رسوب حوضه دارند.

The purpose of this study is to determine the contribution of each lithological units in ‎sediment generation of watershed. In this study, samples were collected primarily from ‎sediments of small dams and sediments of waterways. Grading was performed for all ‎samples by wet sieving. Then, 600 micron and 4 mm sieves were selected as indicators ‎and by choosing 100 grains of sediment from each sample, mineralogical analysis was ‎performed using a binocular and considering mineral and rock fragments the results were ‎compared and adapted with the lithological units and the share percentage of each stone, ‎each mineral deposits were determined by counting the number of minerals and rock ‎fragments. According to the results, ?z lithological unit has the highest share in erosion ‎and sediment yield with a 44.62 percent. This unit consists of pink to red Micaceous ‎shale. PMl lithological unit with 22.88 percent is in the second place consisting limestone.‎‏ ‏The third lithological unit that has the largest share in sediment yield is Ev unit, which ‎consists of andesite and andesitic breccia with layers of tuff and tuffite. Pl-Qc, ?l, Qt, Js, ‎Et, Ek1, Pd, ?bt and Ef units with 4.25, 3.22, 2.09, 2.05, 2.01, 1.83, 1.33, 1.32 and 1.23 ‎percent are in the next order and have the highest share in the erosion and sediment yield ‎of watershed.‎