بررسي تطبيقي ديدگاه ملاصدرا و علامه طباطبايي در باب سلوك عرفاني

Mulla Sadra and Allamah Tabataba’i on Mystical Wayfaring; A Comparative Study

ملاصدرا و علامه طباطبايي بپردازيم. مهم‌ترين هدف پژوهش حاضر اين است كه نشان دهد كه نوآوري‌هاي علامه طباطبايي در اين مسيله، بر اساس مباني نظري فلسفه او، چه بوده است. ملاصدرا اسفار اربعه خود را بر اساس آموزه‌هاي عرفاني ابن‌عربي، به‌‌خصوص سفرهاي چهارگانه انسان براي سلوك در حقايق الهي تنظيم مي‌كند و تلاش دارد تفسيري فلسفي از سلوك عرفاني انسان در مسير الي الله ارايه كند. او مقصد سلوك عرفاني را رسيدن به ساحت وجود بر محور معرفت و حكمت نظري مي‌داند و از قرب الهي نيز در همين پارادايم صحبت مي‌كند ولي آن را متفرع بر حكمت نظري و مباحث وجودشناسي مي‌داند. علامه طباطبايي با اثبات وحدت شخصي وجود به عنوان اولين مسيله فلسفي، با ظرافت تمام، طرح ملاصدرا از سلوك عرفاني را با توجه به مباني خويش تغيير مي‌دهد. در فلسفه او سلوك عرفاني جهت نزديك‌شدن به واقعيت مطلق و رسيدن به قرب الهي بدون واسطه‌هايي كه ملاصدرا مطرح مي‌كند، محقق مي‌شود.

In this article, the author tries to discuss ‘mystical wayfaring’ in Mulla Sadra and Allamah Tabataba’i’s thoughts. The main objective of the present study is to outline the Allamah’s innovations in the issue, on the basis of the theoretical grounds of his philosophy. Mulla Sadra arranges his al-Asfar al-Arba‘ah (Four Intellectual Journeys) in line with mystical teachings of Ibn ‘Arabi and in particular man’s four journeys for wayfaring in Divine truths. He tries to provide a philosophical interpretation of man’s mystical wayfaring in his path towards Allah. He believes that the end of mystical wayfaring is to come to the sphere of existence on the basis of knowledge and theoretical hikmah; and speaks of Divine proximity within this very paradigm, though he considers it as something marginal to theoretical hikmah and ontological issues. Proving personal unity of existence, based on his own principles, Allamah Tabataba’i, delicately, changes Mulla Sadra’s plan; in his philosophy, mystical wayfaring is realized to approach to the absolute reality and Divine proximity, without intermediates mentioned by Mulla Sadra.