نقدي بر تبيين صدراييان از اختيار حق متعال

Sadraies on Divine Free-Will: a Critical Survey

آيا اختيار خدا با وجوب مشيت و فعل وي سازگار است؟ الهي‌دانان در پاسخ به اين پرسش به دو دسته تقسيم مي‌شوند؛ گروهي به سازگاري اين دو باور دارند و دسته‌اي ديگر مختاربودن خدا را با وجوب اراده و فعل وي ناسازگار مي‌دانند. سازگارگرايان با دو رويكرد كلي به دفاع از موضع خود مي‌پردازند: در رويكرد نخست، پنج توجيه ارايه مي‌دهند تا نشان دهند كه واجب‌الاراده و واجب‌الفعل بودن خداوند، منافاتي با اختيار وي ندارد؛ در رويكرد دوم مدعي‌اند كه قايل‌شدن به ديدگاه طرف مقابل، نتيجه نادرست راه‌يابي امكان به ذات واجب تعالي را به بار مي‌آورد و رهايي از اين نتيجه نادرست، ممكن نيست؛ مگر اين‌كه تفسير سازگارگرايانه از اختيار باري پذيرفته شود. اين دو رويكرد سازگارگرايانه از سوي برخي ناسازگارگرايان معاصر نقد شده است. در اين مقاله پس از تبيين ديدگاه‌هاي سازگارگرايانه، به بررسي نقدهاي وارد بر آن پرداخته‌ايم.

Are ‘Divine freedom’ and ‘necessity of His will and action’ compatible? There are two different answers to this theological question: compatibilism, which confirms the compatibility of these doctrines, and incompatibilism, which claims that those beliefs are incompatible. Compatibilists advocate their position through two distinct approaches; the first approach presents five reasons that why necessity of divine will and action are consistent with His freedom, while the second, without arguing directly, claims that incompatibilism implies attribution of contingency to God, so accepting compatibilism is the only way to avoid such a false consequence. These two approaches, however, have not been immune from the criticisms of contemporary incompatibilists. In this article I want to explain compatibilist views and review their contemporary criticisms.