مطالعه تاثير جهت‌هاي مختلف شيب بر ميزان توليد كتيرا در Astragalus hypsogeton Bunge. در خراسان شمالي

The study of the effect of slope aspects on the production of tragacanth in Astragalus hypsogeton Bunge. in North Khorasan

چكيده صمغ كتيرا، تراوه خشك شده طبيعي حاصل از برخي گونه‌هاي Astragalus بوده و به عنوان يك هيدروكلوييد باكيفيت مطرح مي باشد و در صنايع غذايي، داروسازي، و پزشكي، نساجي كاربردهاي فراوان دارد. گونه‌هاي گون مولد كتيرا عمدتاً گونه‌هايي خاردار و خشكي‌پسند بوده كه در مراتع كوهستاني و تخريب ‌يافته گسترش يافته‌اند. تراكم و توليد اين گونه‌ها در جهات مختلف شيب، بواسطه تغييرات معني‌دار بارندگي و رطوبت، ميزان چراي دام، شدت فرسايش و ساختمان خاك متغير است. به‌منظور بررسي اين تغييرات در گون كوه بهار (Astragalus hypsogeton Bung.) در طرح بهره‌برداري كتيراي كوه بهار خراسان شمالي، اقدام به نمونه‌برداري كتيرا در چهار جهت اصلي گرديد. آناليز واريانس ميانگين داده‌ها و مقايسه نتايج با آزمون دانكن نشان داد توليد كتيرا در جهت شيب‌هاي جنوبي، بواسطه افزايش تراكم و تاج پوشش بوته‌هاي گون بيشتر از جهت‌هاي ديگر بود كه خود ناشي از كمبود رطوبت خاك و متعاقب آن، حذف گونه‌هاي اصلي و كليدي مرتع و جايگزيني گونه مهاجم گون در اين جهت شيب نسبت به ساير جهت‌ها بويژه نسبت به جهت شيب شمالي مي‌باشد. واژگان كليدي: جهت شيب، خراسان شمالي، كتيرا، كوه بهار، گون.

Abstract Gum tragacanth is a natural dried secretion produced by some species of Astragalus which is considered as a high quality hydrocolloid used extensively in food industry, pharmacology, medicine, and textile industry. Gum tragacanth producing species of Astragalus are mainly spiny and xerophyte that are spread in mountainous and destroyed rangelands. Density and yield of these species in different slope aspects vary due to significant changes of rainfall and humidity, grazing intensity, erosion and soil structure. In order to investigate these variations in gum tragacanth of Astragalus hypsogeton in Mount Bahar exploitation program in North Khorasan, the gum tragacanth yields were sampled in four cardinal directions of slopes. Analysis of variance of the data and comparisons of the means based on Duncan Multiple Range test, showed that gum tragacanth yield in southern aspects was more than that of other aspects because of increasing density and vegetative cover of Astragalus due to moisture shortage of soil in this aspect in comparison with the other aspects, in particular Northern aspect, and as a consequence elimination of main and key species of the rangeland and substitution of the invasive Astragalus.