بررسي موضع حقوق بين‌الملل در مورد عبور اشياي فضايي از فراز قلمرو دولت‌ها

از شروع دوران فعاليت و پرتاب اشياي فضايي در تاريخ، معمولاً در زمان رفت و برگشت شي‌ فضايي، اين شي علاوه بر قلمرو دولت پرتابگر، از قلمرو هوايي دولت‌هاي ديگر نيز عبور مي‌كرده است. اين پديده هم اكنون نيز وجود دارد، مخصوصاً زماني كه پرتاب شي‌ فضايي در نزديكي مرزهاي كشورهاي همسايه اتفاق مي‌افتد. حقوق بين‌الملل با موضوع عبور شي‌ فضايي از قلمرو دولت‌هاي غيرپرتابگر چگونه برخورد كرده است؟ آيا دولت‌ها اجازه دارند براي رفت و برگشت شي موصوف به فضا، از فضاي قلمرو هوايي دولت‌هاي ديگر استفاده كنند. آيا در اين خصوص اسناد بين المللي يا حقوق بين الملل عرفي به پاسخ دقيقي رسيده است؟ در اين تحقيق نويسنده با بررسي حاكميت دولت‌ها بر هوا و فضاي قلمرو سرزمينشان و ديدگاه‌هاي حقوقي در خصوص عبور شي‌ فضايي از محدوده حاكميت دولت‌ها روشن مي‌سازد كه دولت‌ها نمي‌توانند بدون اجازه و رضايت دولت (هاي) مربوطه اقدام به پرتاب شي‌ فضايي از طريق هواي سرزمين آن دولت (ها) كنند و تا كنون در اسناد حقوق بين‌الملل عرفي و معاهده‌اي مجوزي براي عبور بي‌ضرر شي فضايي بدون رضايت آن دولت (ها) به‌وجود نيامده است.

When space vehicles did not take off horizontally (like airplanes), they had to cross airspace of states other than the launcher state. This phenomenon exists still now for the states who intend to launch space objects, especially when launch pads are located near borders of adjacent states. What has been the attitude of the international law toward the issue of passage of space object through a foreign territory during its launch and re-entry into the atmosphere? Are the states allowed to use territory of other states, while launching their space objects? Do the international instruments or customary international law provide precise answers for this issue? In this paper, the researcher investigates sovereignty of states over their territorial air-space and discusses different legal viewpoints on passage of space objects through territory of other states. It clear that states cannot launch space objects without first obtaining permission of the concerned state. It is asserted that up to now no international law instrument have been linked to that effect, i.e. regarding innocent passage of space objects without consent of the concerned state(s).