تحولات كشورهاي غرب آسيا و شمال افريقا؛ پروژه يا پروسه

Recent Developments in West Asia and North of Africa, Project or Process

در بررسي تحولات جديد در جهان اسلام و سقوط ديكتاتورهاي جهان عرب، تناقضي گفتماني وجود دارد؛ گفتماني معتقد است اين خيزش‌ها از درون جوشيده و ريشه در پيشينه اسلامي، واقعيات تاريخي، تمدني، فرهنگي و اجتماعي اين كشورها دارد و به صورت يك پروسه و فرايند است. گفتمان ديگر ادعا مي‌كند تحولات اخير، پروژه‌ جديد امريكا براي منطقه است. حاميان اين ديدگاه معتقدند كه اين خيزش‌ها را امريكا به ‌طور غيرمستقيم به وجود آورده است تا شكل و ساختار منطقه، كاملاً وابسته و همچنان در جهت حفظ و تعميق منافعشان باشد. بنابراين، پرسش اصلي مقاله عبارت است از اينكه «انقلاب‌هاي صورت‌گرفته در كشورهاي غرب آسيا و شمال افريقا پروسه است يا پروژه؟» فرضيه مقاله نيز عبارت است از اينكه برخلاف تصور برخي سياست‌مداران و نظريه‌پردازان كه انقلاب‌هاي خاورميانه و شمال افريقا را پروژه‌اي غربي تصور مي‌كنند، در بررسي تحولات جديد در جهان اسلام و سقوط ديكتاتورهاي جهان عرب، تناقضي گفتماني وجود دارد؛ گفتماني معتقد است اين خيزش‌ها از درون جوشيده و ريشه در پيشينه اسلامي، واقعيات تاريخي، تمدني، فرهنگي و اجتماعي اين كشورها دارد و به صورت يك پروسه و فرايند است. گفتمان ديگر ادعا مي‌كند تحولات اخير، پروژه‌ جديد امريكا براي منطقه است. حاميان اين ديدگاه معتقدند كه اين خيزش‌ها را امريكا به‌ طور غيرمستقيم به وجود آورده است تا شكل و ساختار منطقه، كاملاً وابسته و همچنان در جهت حفظ و تعميق منافعشان باشد. اين تحولات، محصول حوادث تاريخ معاصر اين كشورها و به صورت يك پروسه است. نويسنده در اين نوشتار با بررسي دلايل مدعيان هر دو گفتمان و با كنكاش در موج جديد بيداري اسلامي كه با ويژگي‌هايي چون اسلام‌خواهي، استبدادستيزي و استكبارستيزي همراه بوده، به اين نتيجه دست يافته است كه اين تحولات، ريشه در پيشينه اسلامي، واقعيات تاريخي و تمدني، فرهنگي و اجتماعي اين كشورها داشته و به صورت يك پروسه و فرايند است.