بررسي تاثير زمين ساخت فعال برجورشدگي و ميانگين اندازه رسوبات رودخانه هاي مياندري مطالعه موردي: رودخانه كارون، شمال شوشتر

The effect of active tectonics on meander river sediments Case study: Karoon River, North of Shushtar

رودخانه كارون در جنوب باختري ايران در مسير خود، به دليل نقش زمين ساخت فعال آشفتگي هايي در ميزان جورشدگي و ميانگين اندازه رسوبات ايجاد مي‌كند. در اين پژوهش به منظور بررسي تاثير زمين ساخت بر ميانگين ذرات و نرخ جورشدگي در بازه تاقديس شوشتر، سه شاخص ژيومورفيك نشانگرهاي پويا بودن حركات زمين ساختي مي باشند شامل: شاخص نيمرخ طولي رودخانه، شاخص پيچ و خم جبهه كوهستان و ضريب سينوسيته رودخانه،استفاده شده است.شاخص هاي مذكور نشان دهنده فعاليت بالاي زمين ساختي منطقه مي باشند.در ادامه تعداد سي و شش نمونه رسوبدر چهار مياندر در پيش و پس از خط گسل برداشت شد. سپس هر مياندر به سه بخش (A آغاز، B مركز و C پايان مياندر) تقسيم شد. به طوري كه نمونه A با فاصله نيم متري ساحل رودخانه، نمونه B،هفت متر پس از نمونه A و نمونه Cهفت متر پس از نمونه B برداشت شد. نمونه ها در دستگاه شيكردرهفت دسته آناليز، و در نرم‌افزارGradistat 4محاسبات ميانگين و جورشدگي آن‌ها به دست آمد. ازنرم‌افزار ArcGIS 10وFreehandبراي ترسيم نقشه زمين‌شناسي و موقعيت مياندرها، محل نمونه‌گيري ها و خطوط گسلي استفاده شد. نتايج آناليز و تحليل آماري و نموداري اين بررسي نشان مي دهد كه مقدار ميانگين ذرات و جورشدگي آن‌ها در پيش از سيستم گسلي به ترتيب: Phi 1.4(ماسه درشت) و Phi 1.4 (جورشدگي بد) و براي نمونه هاي پس از سيستم گسلي نيز Phi 0.5 (ماسه بسيار درشت) و Phi 0.75 (جورشدگي متوسط) مي باشد. در هر چهار مياندر، خط نيم متري از ساحل رودخانه داراي بالاترين نرخ جورشدگي و اندازه ذرات نسبت به دو خط نمونه‌گيري هفت و نيم متري و چهارده و نيم متري به ويژه در دو مياندر پس از خطوط گسلي بيشتر ديده مي شود.بنابراين نتيجه گيري نشان مي دهد كه بين زمين ساخت و ميانگين اندازه ذرات و نرخ جورشدگي، در رسوبات مياندري، رابطه مستقيم وجود دارد.

Karoon River in the south west of Iran shows fluctuations in its sediments sorting and mean grain sizes. In this study 18 sediment samples were taken from two successive meanders before and after a fault line to analyze their sorting and mean sizes. The samples were classified by using a shaker method and Gradistat#4 software used to illustrate weight, mean and sorting graphs. A 1:50000 topography map, a 1:100000 geological map along with ArcGIS#9 were used to prepare map of area showing the fault traces. The results represent that sorting is bad at the beginning and middle part of the first meander but gets better at the end. But the sorting in the second meander shows a reverse pattern so that it is good at the beginning and middle parts but gets bad at the end. On the other hand, the mean grain size in the second meander is larger than in the first meander. These differences indicate a meaningful change in sedimentological factors which are the result of increase in river profile slope by faults action before second meander. This change results in selective transportation of smaller grains from the beginning of 2nd meander and their sedimentation at the end of this meander.