عقل‌گـرايي اعتدالـي ـ انتقـادي در پذيرش باورهاي ديني

Moderate- Critical Rationalism in the Acceptance of Religious Beliefs

در ارزيابي باورهاي ديني كساني قايل شده‌اند كه يك شخص در صورتي مجاز به پذيرش يك باور است كه براي آن برهاني داشته باشد كه همه عقلاي عالم را قانع كند، يا گفته‌اند فرد بايد براي همه باورها و اعمال خود برهان داشته باشد و به امر خردگريز تن ندهد. در نقطه مقابل، كساني هستند كه مي‌گويند عقل ضد ايمان است يا با آن رابطه ندارد، يا مي‌گويند همه باورها را بايد از ظاهر متون ديني گرفت و به عقل اعتنا و توجه نكرد. عقل‌گرايي اعتدالي - انتقادي در مقابل هر دوي اين گرايش‌ها قرار دارد و مي‌گويد عقل اعتبار و حجيت دارد و بدون آن دينداري ممكن نيست، اما اين عقل از يك سو در همه امور داوري ندارد و بنابراين بايد در دين به امور خردگريز نيز تن داد، و از سوي ديگر اين عقل در ارايه برهان مصون از خطا نيست و به همين دليل انسان‌ها نمي‌توانند باورهاي خود را به همگان بقبولانند. در اين مقاله مولف در پي دفاع از موضع عقل‌گرايي اعتدالي - انتقادي است.

In assessing religious beliefs, some people maintain that one is allowed to accept a belief if he has a sufficient proof which is convincing for all the rational people of the world. It has also been said that one should have sufficient proof for all their beliefs and actions and not to accept irrational matters. On the other hand, there are people who hold that reason is against faith or has no relation to it, or believe that all beliefs should be taken from the text of the scripture literally without taking any notice of reason. Moderate-critical rationalism is on the other end of the spectrum as regards the validity and proof of reason and holds that without reason it is impossible to be a truly believing person. However, not all matters can be established by reason and thus faith, on the one hand, sometimes should give way to irrational matters and on the other hand, reason is not always infallible in providing proof. So human beings cannot convince all people to accept their beliefs. In this article, the author seeks to defend moderate-critical rationalism.