تكون و تكامل نفس از منظر ملاصدرا

Generation and Perfection of Human Soul from Sadra’s Perspective

از منظر ملاصدرا، مبدا تكون نفس انسان خاك است كه از جمادي به مرحله نباتي و، سپس، به مرتبه نفس حيواني مي‌رسد. وقتي كه انسان متولد مي شود، از ابزارهاي حسي كه در ذات او به وديعت گذاشته شده استفاده مي‌كند و در مسير تكامل به سوي نفس انساني حركت مي‌نمايد تا از مرحله حس و خيال عبور كرده به مرحله عقل ـ كه مميز انسان و حيوان مي باشد ـ برسد. چون كمال نهايي و غايت آفرينش انسان رسيدن به مقام شهود مي باشد، در اين مقاله، با روش تحليلي و عقلي ثابت شده است كه كمال انسان از جنس ادراك بوده، ادراك به پرورش عقل انسان مربوط مي شود. تقويت عقل ـ چه در حكمت نظري و چه در حكمت عملي ـ موجب افزايش ادراك نفس و سير آن از قوه تا اتصال به عقل فعال و شهود صور موجودات در عقل فعال مي گردد. بنابر اتحاد عاقل و معقول هر كمالي كه براي يكي از قواي نفس حاصل شود براي نفس هم موجود مي باشد. در نتيجه، ادراك قوه عقل سبب اشتداد وجودي نفس و ترقي او در مراتب وجود است. هرچه قدرت ادراك انسان قوي تر مي شود، مراتب وجودي برتري به دست مي آورد. ازاين‌رو، برترين موجود عالم‌ترين موجود مي باشد. البته، در اين راستا، نقش عقل نظري و برتري او بر عقل عملي قابل انكار نيست؛ يافته هاي عقل عملي وقتي موجب ارتقاي وجودي نفس مي گردد كه به شهود و ادراك تبديل شده باشد. بنابراين، كمال نفس و اشتداد وجودي فقط از طريق افزايش ادراك مي‌باشد.

According to Mulla Sadra human soul originates initially from mineral level develops into vegetative stage and then to animal soul. Having born, man begins to use his sense organs bestowed to him and goes on to become more and more perfect passing behind the sensual and imaginal stages to attain the level of rational soul which is the distinguishing element between man and animal. Since his final perfection and the end for his creation is to attain the status of intuition, it is shown in the present article that human perfection is of and depends on perception, which itself relates to the development of intellect. Through theoretical and practical activities human intellect can actualize its potentialities so that it can expand and deepen its perceptions by attaining the Active Intellect in which it can intuitively see and obtain all forms of knowledge. On the unity of intellect and intelligible, human soul enjoys any perfection realized for one of its faculties. As result, the perception of intellect is a cause for existential intensification of soul and its progress up to higher levels of beings. The more powerful human perception is, the higher levels of existence it can attain. Therefore, the highest being is the most knowing existent. The role played by theoretical intellect is much more crucial than that of practical one. The findings of practical intellect can cause existential progress of soul only if they turn to intuition and perception. Hence, the perfection and existential intensity of soul is possible only through increase of perception.