خردگرايي و خردستيزي افراطي در بوته نقد خردباوري معتدل اصيلِ اسلام

Radical Rationalism and Anti-Rationalism Criticized in the Context of the Islamic,Moderate, GenuineIntellectuality

يكي از مهم ترين مباحث مورد توجه دين پژوهان، موضوع گستره كاركرد عقل و ارتباط آن با وحي است. استفاده ابزاري از عقل براي شناخت گزاره‏هاي وحياني امري مورد اتفاق است. امّا كاربست مستقل عقل به عنوان منبع، در صدور حكم شرعي و به كرسي داوري نشاندن اين گوهر خداداد، مورد اختلاف واقع شده است. از اين رو، با عنايت به جدايي ناپذير و سازواري قرآن كريم و سنّت شريف در فرايند فهم دين و ارتباط سنجي آن با عقل، اين نوشتار بر آن است كه با تكيه بر آيات و روايات گرانسنگ و براساس تقسيم سه گانه جريان هاي تعامل عقل و وحي با تمركز بر تحولات فرهنگ و انديشه در جامعه اسلامي به؛ خردگرايي افراطي، خردستيزي افراطي و خردباوري معتدل، از يك سو دو نگرش افراطي را در بوته نقد جريان معتدل قرار داده و از سوي ديگر، ديدگاه اصيل اسلام درباره منزلت و جايگاه عقل و ارتباط آن با وحي را تبيين نمايد.

One of the most important topics of interest for researchers of religions is the scope of intellect’sfunction and its relation with revelation. Use of intellectas an instrument to discernthe revealed propositions is unanimously accepted. However, the independent application of intellect as a source of legal rulings and utilization of thisDivine Essence as a judgment criterion is disputed. Hence, considering the inseparability and compatibility of the Holy Qur’an and the Sunnah in understanding the religion and their relation with intellect, relying on the Qur’anicverses and the worthwhile narrationsand following the three-fold division of the intellect-revelation relation intoradical rationalism,radicalanti-rationalism and moderate rationalism,this article,on the one hand, criticizes the two radical views within the context of the moderateview and explicates Islam’s genuine attitude toward the status of intellect and its relation with revelation,on the other.