چكيده فارسي :
قرآن كريم در آيات متعدّد انسان ها را به تعقّل فرا خوانده است. و در كنار اين دعوت موكّد، ظرف تعقّل را معرفي كرده كه نشان مي دهد براي اصلاح انديشه و رفتار، تعقّل در محورهاي بخصوصي ضروري است. اين پژوهش تلاش كرده است به بسترهاي تعقّل مورد توجّه قرآن و دستاوردهاي حاصل از آن دست يابد. به دليل گستردگي اين موضوع در قرآن، تنها آياتي بررسي شده كه در آن ها واژگاني آمده كه از ريشه «ع ق ل» اخذ شده است. اين واژگان در ساختارهاي"تعقلون"، "يعقلون"، "عقلوا"، "يعقل" و"نعقل" يافت شد كه 49 بار در قرآن به كار رفته است. همه 49 آيه مورد بررسي قرار گرفت. 12 مورد بدون ذكر بستر، به پيامدهاي تعقل يا عدم تعقل اختصاص داشت و 37 مورد به همراه سياق مربوط، بسترهاي تعقّل و نتايج حاصل از آن را بيان كرده بود. در روند بررسي، هفت محور به عنوان بسترهاي تعقّل، از آيات استخراج گرديد. اين محورها شامل: طبيعت؛ ناپايداري دنيا؛ تاريخ؛ كتب آسماني و به خصوص قرآن كريم؛ احكام دين؛ دوران پيري و بالاخره گستره گمراه سازي شيطان مي باشد. در اين نوشتار، آيات ديگري كه واژگان مشابه مانند تفكّر، تدبّر، تامّل و تفقّه در آن ها آمده بررسي نشد. نتايج حاصل از تعقّل در هفت محور ذكر شده را از آيات قرآن دريافت و مورد تبيين قرار گرفته است. كه دستاورد تعقّل در هفت مورد بالا به ترتيب معرفت به توحيد ربوبي؛ آخرت گرايي در رفتار؛ عبرت آموزي؛ آشنايي با حقايق فراتر از دسترسي عقول بشري؛ پاي بندي به احكام شريعت؛ تقويت معاد انديشي و رهايي از دام هاي فريب شيطان است.
چكيده لاتين :
The Holy Qur’aninvites humans to intellection in numerous verses. And along with this emphatic invitation, it has introduced the context of intellection, which reveals that improvement of thought and behavior requires intellection in particular settings. This study has attempted to introduce the intellectionsettings indicated by theQur’an and its accomplishments. Due to the wide scope of thisissuein the Qurʹan, we have merely examinedthe verses including words which are derived from the three Arabic letters ع, ق and ل. These words were found in the structures "تعقلون", "يعقلون", "عقلوا", "يعقل" and"نعقل" which have been used 49 times in the Qurʹan. All the 49 verses were examined. Twelve verses referred to the consequences of intellection without mentioning the settings and thirty-seven verses introduced the intellection settingsand its outcomes. In the course of the study, seven areaswere extracted from the verses as the settingsof intellection. They include nature, instability of the world, history, Scriptures particularly the Qur’an, rulings of religions, old age and finally the wide range of Satanʹs seduction. In this study, other verses including similar words like تفكّر, تدبّر, تامّل andتفقّه were not examined. The results of the investigations revealed the outcomes of intellection in the seven areas are gaining knowledge of the Divine Unity,noting the Hereafter in practice, learning lessons, getting to know the facts beyond the reach of human intellects, adherence to the Sharia’ rules, enhancement of thinking about resurrection and freedom from Satanʹs deception traps.
