بررسي هماننديها و ناهماننديهاي فلسفه آموزشي هگل و برنامه فلسفه براي كودكان (p4c)

فلسفه هگل از تاثيرگذارترين فلسفه‌هاي روزگارنوين انگاشته ميشود. براي دريافت اين جايگاه بد نيست به جريانهاي فلسفي معاصر از جملــه پديــدارشناسي، اگزيستــانسياليسم، ماركسيسم و پراگماتيسم (ديويي و پيرس) نگاهي بيندازيم تا رهيافت ايجابي هگل در اين فلسفه‌ها را ببينيم. فلسفه وي هم بعنوان يك نظام فلسفي نظام‌مند بسيار قابل‌توجه است و هم فلسفه آموزشي او اهميت بسزايي دارد كه متاسفانه مغفول واقع‌شده است؛ خود هگل معلم «گيمناسيوم» (دبيرستان) بوده و به امر تعليم و تربيت اهتمام بسيار داشته است. همچنين هگل معتقد بود كه دانش‌آموز بايد در فرايند فلسفه‌ورزي باطناً درگير شود و مواد آموزشي با زندگي روزمره كودكان و نوجوانان هماهنگي داشته باشد. ديالكتيك هگلي نيز ابزار بسيار خوبي براي گسترش «تفكر انتقادي» در ميان دانش‌آموزان محسوب ميشود. از طرف ديگر، چندين دهه از برنامه جذاب متيو ليپمن، مبتكر برنامه «فلسفه براي كودكان» در آمريكا ميگذرد؛ در اين مدت او توانسته است از طريق ارايه يك برنامه جديد آموزش فلسفه براي كودكان، يك جريان جديد در آموزش ‌و پرورش خلق نمايد كه به يكي از رهيافتهاي مدرن آموزش تفكر نقاد و خلاق در ميان جريانهاي آموزشي بدل شده است. بهره‌گيري از انديشه هگل بويژه در زمينه تعليم و تربيت و آموزش فلسفه ميتواند كمك شاياني به برنامه «فلسفه براي كودكان» باشد. جستار حاضر به بررسي اين موضوع ميپردازد كه انديشه هگل در چه مواردي با اين برنامه، همانند و در چه مواردي ناهمانند است. ديالكتيك هگل نه ‌تنها روش، بلكه عين فلسفه است كه درحلقه كندوكاو برنامهp4c قابل ‌استفاده ميباشد. از طرف ديگر، نظام آموزشي موردنظر هگل بهيچوجه «كودك محور» نيست و هگل نقش معلم را در فرايند يادگيري بسيار محوري تعريف ميكند. درواقع نظام آموزشي موردنظر وي «مدرسه محور» است و مدرسه، تجلي «مطلق» هگلي در عرصه آموزش ‌و پرورش محسوب ميشود. حاصل كلام اينكه محتواي آموزشي موردنظر هگل در گيمناسيوم با برنامه p4c هماننديها و ناهماننديهايي دارد كه در اين جستار مورد كاوش قرار ميگيرد.

Hegel’s philosophy is considered to be one of the most influential philosophical schools of the modern period. In order to understand the reason behind this view, it is useful to cast a glance at some other recent philosophical trends such as phenomenology, existentialism, Marxism, and pragmatism (Dewey and Pierce) in order to observe the traces of Hegel’s affirmative approach therein. Not only is his philosophy extremely noteworthy as a systematic school of thought, but his educational philosophy is of great importance, which has unfortunately remained unknown to many of us. Hegel himself was a teacher at gymnasium (high school) and paid great attention to education and training. He also believed that students must be mentally involved in the process of philosophical thinking, and instructional materials must be in harmony with the daily life of children and adolescents. Hegel’s dialectics is also considered to be a very good tool for spreading “critical thinking” among students. On the other hand, the fascinating program of Matthew Lipman, the founder of the Program of Philosophy for Children in America, has been in use for several decades. Before his death, through introducing a new program for teaching philosophy to children, he managed to create a new trend in education and training which has turned into one of the modern methods for teaching critical and creative thinking in today’s world. Employing Hegel’s philosophy, particularly in the fields of philosophical education and training could be of great help to the Program of Philosophy for Children. The present paper explores the similarities and differences between Hegel’s philosophy and this program. Hegel’s dialectics is not merely a method; rather, it is the same as philosophy and can be used in the community of enquiry as introduced in the P4C Program. However, Hegel’s intended educational system is by no means child-centered, and he emphasizes that teachers play an extremely central role in the process of learning. In fact, the educational system intended by Hegel is “school-centered”, and school is an absolute manifestation of Hegelian philosophy in the field of education and training.