دشواري زبان حكمت و رمز گشودن آن

Sophistication of the Theosophy Language and the Mystery of Its Uncovering

هر علمي داراي منطق و زباني است كه هرگاه خواننده آن علم با آن منطق و زبان آشنا شود، مي تواند آن علم را به درستي بفهمد. حكمت و فلسفه اسلامي نيز داراي منطق و زبان خاصي است كه براي فراگيري آن بايد منطق و زبان آن را به درستي بشناسيم. اساسي ترين منطق و زبان حكمت اسلامي، اصل امتناع تناقض است. گاهي در نگاه بدوي، برخي از قواعد حكمي با اين اصل ناسازگار به نظر مي آيد. براي نمونه چگونه مي توان مدعي بود در مرتبه ماهيت، دو نقيض با هم از آن سلب شوند يا اينكه چگونه حدوث ذاتي ممكنات كه در آن فرض مي شود وجود ممكنات با عدم آن جمع مي شود (عدم مجامع با وجود) با امتناع اجتماع دو نقيض سازگار مي افتد. يا اينكه قاعده فرعيت چگونه با تقدم ذاتيات قابل جمع است و اين قاعده چگونه با هليات بسيطه سازگار مي افتد؟ آيا ثبوت محمول براي موضوع فرع ثبوت محمول است يا خير و اگر آري، اعدام و انتزاعيات چگونه ثبوت خواهند داشت؟ چرا بايد از دو مفهوم وجود و ماهيت، يكي را اصيل و ديگري را اعتباري دانست؛ در حالي كه هر دو بر شي خارجي صادق هستند؟ اگر وجود اصيل باشد، چگونه بايد كثرت موجودات را كه نهاد عقل آنها را مي پذيرد، توجيه كرد؟ چگونه مي توان وجود را مساوق با خارجيت و ترتب آثار دانست؛ در حالي كه نزد عقل وجود به ذهني و خارجي تقسيم مي شود و وجود ذهني داراي اثر نيست؟ مشابه همين بيان را مي توان در تقسيم وجود به بالقوه و بالفعل و نيز واحد و كثير بيان كرد؛ در حالي كه از طرف ديگر گفته مي شود وجود مساوق با فعليت و وحدت است. اين مسايل به حسب ظاهر متهافت و فهم آنها براي دانش پژوه دشوار به نظر مي آيند؛ اما اگر منطق و زبان حكمت و فلسفه اسلامي به درستي فهميده شود، روشن خواهد شد كه اين امور به حسب ظاهر متهافت، اما در واقع درست هستند و تناقضي در آنها وجود ندارد. بنابراين شناخت درست منطق و زبان حكمت است كه پارادوكس نماها را از ميان برمي دارد.

Each academic discipline has its own logic and language through knowledge of which its reader can understand that science. Islamic theosophy and philosophy has its own logic and language which should be correctly learned by those interested in this domain of thought. The most fundamental issue in the principle of noncontradiction. It seems, at first glance, that some philosophical rules are inconsistent with this principle. For instance, how is it possible to claim that both being and nonbeing are negated at level of quiddity or how is it that an existing essentially contingent being is still described as possible to be and not to be and so how this can be consistent with the impossibility of contradiction. There are cases of apparent inconsistency like the rule of presupposition of subject in predication with priority of essentials and its application to the simple propositions in which the concept of being is predicated of a given subject. What about nonbeings and abstract entities and what is the mode of their realization. Why should we consider only one of two concepts of existence and quiddity to be fundamentally real and regard the other to be the mere construction of mind while both concepts are true of external entity. If only being is real how can multiple things be justified? How can being be considered concomitant with extramentality and efficacy on one hand be divided into mental and extramental on the other. Similar objection can be raised about division of being into one and many or potential and actual since it is affirmed that being is concomitant with unity and actuality. These seemingly incompatible philosophical problems seem to be difficult to understand. To see there is no real contradiction one should know properly the logic and language of theosophy which is the core message of this article.