بررسي تطبيقي معرفت نفس از منظر ملاصدرا و علامه طباطبايي

Comparative Study of Self-knowledge from standpoints of Mulla Sadra and Tabatabai

نفس‌شناسي از مبادي و مقدمات خداشناسي در معارف اسلامي است. دو تن از سلسله‌جنبانان حكمت متعاليه از قرن يازده و قرن چهارده، صدرالدين شيرازي و علّامه طباطبايي?، بر اين باور تاكيد خاص نموده‌اند. دو حكيم با وجود وحدت در هدفِ معرفتي رهيافتي متفاوت دارند؛ در انديشه فلسفي ملاصدرا نفس خلّاق مثال و نمونه‌اي از خداي خالق است، اما علّامه طباطبايي شناخت نفس را شناخت موجود غيرمستقل و تعلقي و ربطي مي‌داند كه مقارن با شناخت ذات مستقل است. در اين مقاله برآنيم تا بدين پرسش پاسخ گوييم كه كدام يك از معرفت حصولي يا حضوري نفس زمينه معرفت حضوري يا حصولي خداست؟ با توجه به مباني حكمت متعاليه، بدين حقيقت دست مي‌يابيم كه تنها معرفت حضوري نفس است كه زمينه معرفت حضوري رب را نتيجه مي‌دهد، چرا كه حقيقت علم حضور و وجود است.

Self-knowledge is regarded as a preamble to the knowledge of God in Islamic teachings. This idea was particularly emphasized by two forerunners of transcendent philosophy: Sadra Shirazi in 11th century and AllamaTabatabae in 14th. Although they shared the same epistemic aim, the two great thinkers had different approaches to the problem. In the thought of Mulla Sadra human soul has creative role as revealing God the Creator. To Tabatabae, knowledge of the self is an act of knowing dependent and relative entity concomitant with the knowledge of Independent Essence. This article is to answer the question which sort of knowledge leads to the presential knowledge of God. The conclusion made in light of transcendent principles of philosophy is that self-knowledge by presence can yield presential knowledge of God, for reality of knowledge is but a presence and existence.