سلطان حسين‎ميرزا جلال‎الدوله: نمادي از كاركرد قدرت در بافت اجتماعي ولايات عصر قاجار

Sultan HosseinMirza Jalal al-Duleh: A Symbol of Power Operation in the Social Structure of Provinces in Qajar Era

در ساختار قدرت ایران عصر قاجار، هرچند انبوه شاهزادگان، تسلّط یكپارچۀ سلسله را تسهیل می‎كرد، سازوكار تقسیم مناصب موانعی را در نظارت بر رفتار حكمرانان فراهم‎آورد و عملكرد سلطان حسین‎میرزا جلال‎الدوله نمادی از نحوۀ حكمرانی قاجاریه در ولایات بود كه بازتاب آن در حیات اجتماعی از دو جهت حایز اهمیت است: رهیافت به مصایب قشرهای زیردست جامعه و تلقی اجتماعی از ساختار قدرت. هرچند جنبش مشروطیت تحدیدی بر شاه، وابستگانش و این رویه به‎شمار‎می‎رفت، تضاد منافع روس و انگلیس به شكل صف‎آرایی مستبدین و آزادی‎خواهان، منسجم‌نبودن رویه در بدنۀ مشروطه‎خواهان و استفادۀ ابزاری آنها در ضربه‎پذیری رقیب، بستر مناسبی برای فرصت‎طلبی افرادی چون جلال‎الدوله فراهم‎آورد تا با پدیدۀ نوین همراه شوند. بر‌این اساس، عملكرد جلال‎الدوله به‌عنوان نمادی از ساختار قدرت در ولایات نه‎تنها بر آسیب‎پذیری بدنۀ اجتماعی افزود، نقشی مؤثر در شكل‎دهی تلقی آنها از نظام پارلمانی داشت. مقالۀ حاضر،  با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، به واكاوی در اسناد، داده‎ها و مكتوبات تاریخی موجود پرداخته تا پاسخ‎گوی این پرسش‌ها باشد: در حكومت جلال‎الدوله، حیات اجتماعی فارس و یزد چه ویژگی‎هایی داشت؟ عملكرد شاهزادگانی چون جلال‎الدوله بر انتظارات مردم ولایات نسبت به پدیدۀ نوین مشروطیت چه تأثیری داشت؟ تعامل مشروطه‎خواهان با ظل‎السلطان و جلال‎الدوله تا چه میزان با آمال عمومی نسبت به نظام پارلمانی تناسب داشت؟.

In the power structure of Iran, during Qajar dynasty, the presence of a long series of princes facilitated the consolidated dominance of the dynasty; however, the mechanism of distribution of administrative posts impeded proper supervision over the manners of the governors. For instance, the performance of SultanHosseinMirza Jalal al-Duleh symbolized Qajar’s rule in the provinces and its reflection is of great importance because of two reasons: as an approach to the problems of the subjugated groups of the society and as a social understanding of the power structure. Although constitutional movement was a threat for the king and his relatives, conflict in the benefits of Russia and England in form of arraying oppressors and freedom-seekers, lack of unanimity in the policies of constitutionalists, and instrumental employment in attacking the rival, created solid grounds for individuals like Jalal al-Duleh to take the most opportunity of this condition and try their chance in going along with this novel phenomenon. According to the findings of this research, the performance of Jalal al-Duleh as a symbol of power structure in provinces not only added to the vulnerability of the society, but also played a significant role in the formation of attitudes and expectations from parliamentary system. Given that, the present study, through adopting a descriptive-analytic method, investigated the available documents, data, and historical reports and attempted to answer these questions: What were the characteristics of social life of Fars and Yazd during the governance of Jalal al-Duleh? How did the performance of princes like Jalal al-Duleh affect the expectations of provinces from the novel phenomenon of constitution? To what extent were the interactions of constitutionalists with Zel al-Sultan and Jalal al-Duleh in accordance with the public’s attitudes towards parliamentary system?