مطالعه كاشي‌نگاره‌هايي با نقوش زنان قاجاري در خانه‌هاي شيراز

Investigating tiles with Qajar women motifs in houses of Shiraz

هنر دوره قاجار به لحاظ محتوا و ماده، موضوع، و نحوه اجرا ويژگي‌هاي متمايز و منحصر‌به‌فردي دارد. وفور نقش‌مايه‌هاي زنانه در محصولات هنري عصر قاجار، از جمله در كاشي‌نگاره‌ها، در فضاهاي خصوصي و نيمه‌خصوصي كاخ‌ها، و خانه‌هاي اعيان و اشراف از ويژگي‌هاي شاخص آن است. زنان قاجاريِ نقش‌بسته بر اين كاشي‌نگاره‌ها در تعامل هويتي با هويت زن فرنگي، چهره نويني از زن ايراني را به نمايش گذاشته‌اند. با‌اين‌حال، در بررسي نقوش زنان در هنر دوره قاجار، شاهد هم‌حضوري هويت ايراني، اسلامي و فرنگي اين زنان هستيم كه درك آن نيازمند شناخت مفهوم سر‌اسطوره‌ها و عملكرد هم‌زمان اسطوره‌هاي چندگانه در فضاي معناشناختي فرهنگ و هنر آن دوره است. اين مقاله به بررسي ويژگي‌هاي هويتي زن در اين زمان و كنش‌ها و خصوصيات شخصيتي او، با مطالعه تحليلي مجموعه‌اي بي‌بديل از اسناد تصويري، يعني تك‌فريم‌هاي زنان در كاشي‌هاي آراينده خانه‌هاي به‌جا‌مانده از دوره قاجار در شيراز، پرداخته است. هدف اين پژوهش، معرفي و ارايه مستندهاي نگارگري‌شده‌اي است كه نظريه معاصر سراسطوره‌ها را تبيين مي‌كند.

The art of Qajar period includes many unique features and themes. One of the most exceptional features of Qajar artworks (painting on tiles) is women motifs depicted at semiprivate and private spaces, at houses of nobilities, and palaces. Qajar women in these paintings interact with foreign women’s identity and they have shown a new face of Iranian women. The archi-myth of Qajar period is included of three different groups of myths: Islamic myths, Iranian myths and distant myths. After all, we can say in the female motifs of Qajar’s artworks, Iranian, Islamic and native identities are present simultaneously. Qajar woman has an independent entity in solitaire frames. This article has investigated the identity of the Qajar woman and her actions and her personal characteristics, by analyzing a set of visual documents- solitaire frame tiles with women motifs- which is left from that era in Shiraz’s houses.