كليدواژه :
سفال سلطان‌آباد , عصر ايلخاني , كاسه زيرلعابي , تزيينات
چكيده فارسي :
به سال 617 هجري، مغول‌ها در ادامه سلسله فتوحات خود به ايران رسيدند و خرابي‌هاي گسترده‌اي به بار آوردند. بسياري از پايگاه‌هاي اصلي توليد سفال ايران ويران شد و هيچ‌گاه شكوه گذشته را به دست نياورد. در سال‌هاي پاياني اين قرن توليد سفال‌هاي زيرلعابي در ايران فزوني يافت كه تحت عنوان كلي سفال سلطان‌آباد (منطقه‌اي در اراك) شناخته شده‌اند. نمونه اين توليدات را در يافته‌هاي كاشان، كرمان، بجنورد و يا مراكز ديگري مي‌توان سراغ گرفت كه هنوز يافته‌هاي باستان‌شناسي نمي‌‌‌‌تواند پاسخ دقيقي به محل دقيق توليد آن بدهد. به نظر مي‌رسد با تكيه بر عناصر فرمي بتوان رهيافتي در مطالعه اين گونه‌ها ارايه داد. در اين پژوهش سعي شده است ويژگي‌ها و شاخص‌هاي كاسه‌هاي زيرلعابي در مواردي همچون فرم بدنه، ساختار تركيب‌بندي نقوش و تزيينات از طريق مقايسه و تطبيق آنها در نمونه‌هاي مختلف استخراج و تقسيم‌بندي شوند. اين مقاله بر آن است تا به اين پرسش‌ها پاسخ گويد: شاخص‌هاي اختصاصي كاسه‌هاي زيرلعابي سلطان‌آباد چيست؟ و چه وجوه مشخص فرمي در مشاهده اين گونه‌ها وجود دارد؟ اين پژوهش بر پايه مطالعات كتابخانه‌اي شكل گرفته و به‌شيوه توصيفي تحليلي انجام شده است. نتايج حاصل نشان مي‌دهد فرم بدنه‌ها در دو حالت كلي مخروطي حجيم و شيپوري با تقليد از سلادون چين ساخته شده‌اند و نقوش كه طيف متنوعي از گياهي، حيواني، انساني، تركيبي، هندسي و نوشتاري را شامل مي‌شوند به سه صورت كلي منتشر، دايره‌اي و شعاعي در متن كاسه‌ها قرار گرفته‌اند؛ همچنين خاستگاه برخي از نقوش تداوم سنت تصويري ايران بوده كه از گذشته‌هاي دور به يادگار مانده است و برخي ديگر تحت تاثير فرهنگ تصويري چين است.
چكيده لاتين :
In the year of the Hegira 617, Mongols, continuing their conquests, reached Iran and brought massive destructions. Many main pottery centers of Iran were destroyed and never regained their past glory. At the end of this century, the production of under glazed pottery, known as the general title of Sultanabad (a region in Arak) pottery, increased in Iran. Examples of these products can be found in Kashan, Kerman, Bojnourd and other centers, which archaeological findings cannot give an exact answer as to the exact location of their production. It seems that proposing an approach to the study of these types is possible based on the formal elements.
In this study, we tried to extract and classify the characteristics of the under glazed bowls in cases such as: shape of the body, composition structure of motifs and decorations through the comparison of various samples. This article attempts to answer these questions: what are the special indicators of Sultanabad under glazed bowls? And what formal indicative aspects stand out in the observation of these types? This research is based on library sources and uses descriptive- analytical method. Results indicate that bodies are generally shaped either conical or trumpet shaped, imitating the Chinese Celadon; and motifs including various ranges of plants, animals, humans, compounds, geometries and inscriptions, are placed in three general positions of scattered, circular and radial on the bowls. Also, the origin of some of the motifs was the continuity of Iran’s visual tradition, which is a remnant of a distant past; and others are under the influence of the Chinese visual culture which was widespread in this period.
