شطرنج ابزاري براي ارتقاي توانايي حل مسيله رياضي

Using chess as a tool for promoting 5th grade students’ mathematics problem solving abilities

چكيده: در اين مقاله، ابتدا پيشينه پژوهشي در زمينه حل مسيله رياضي مرور مي‌شود. سپس به پژوهش‌هاي انجام‌شده براي مقايسه شطرنج‌بازان «خبره» و «تازه‌كار» و وجه تمايز آن‌ها پرداخته مي‌شود. بعد، نقش شطرنج در ارتقاي تفكر و استدلال منطقي و سپس، تاثير آن بر افزايش توانايي‌هاي حل مسيله رياضي، مورد بحث قرار مي‌گيرد. آن‌گاه، پژوهش انجام‌شده كه هدف اصلي آن، بررسي نقش آموزش شطرنج بر توسعه توانايي‌هاي حل مسيله رياضي دانش‌آموزان پايه پنجم ابتدايي بود، معرفي مي‌شود. اين مطالعه از نوع تجربي بود و به‌صورت يك‌ گروهيِ پيش‌آزمون- پس‌آزمون طراحي شد. در اين مطالعه، 25 نفر به‌طور تصادفيِ خوشه‌اي، از بين دانش‌آموزان پايه پنجم يكي از استان‌هاي جنوب شرقي ايران، براي شركت در اين پژوهش انتخاب شدند. داده‌ها از طريق برگزاري پيش‌آزمون و پس‌آزمون جمع‌آوري شد و آزمون‌ها براساس محتواي كتاب درسي پايه پنجم ابتدايي و استراتژي‌هاي مورد استفاده در حل مسيله رياضي توسط گروه معلمان پايه پنجم مدرسه انتخاب‌شده، تهيه شد. براي مشخص كردن پايايي ابزار، از ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شد و براي تعيين روايي ابزار، ميانگين نظرِ صاحب‌نظران، ملاك قرار گرفت. در اين پژوهش، 52 جلسه آموزش شطرنج به‌عنوان مداخله آموزشي ارايه شد و در پايان دوره، پس‌آزمون برگزار شد. اين مطالعه نشان داد كه نقش آموزش شطرنج، بر توسعه توانايي‌هاي حل مسيله رياضي دانش‌آموزان پايه پنجم ابتدايي، مثبت و معنادار است. بدين سبب، پيشنهاد مي‌شود كه از ظرفيت‌هاي مختلف برنامه درسي رسمي و مدرسه‌اي ازجمله فعاليت‌هاي فوق‌برنامه، براي استفاده از شطرنج، به‌عنوان ابزاري براي ارتقاي توانايي‌هاي حل مسيله رياضي دانش‌آموزان دوره ابتدايي، بهره‌‌گيري شود.

The purpose of this study was to investigate the effect of chess training on 5thgrade students’ problem solving abilities. The review of literature started with the research on novice and expert problem solvers. We then found a number of studies regarding the mathematics’ problem solving and chess training. The findings paved the way to conduct the present study. The study was experimental and we used one-group pretest-posttest design. A cluster random sampling method was used to choose 25 fifth graders from the population of all 5th grade students in the center of one of the south-eastern provinces of Iran. Cronbach Alpha coefficient was used to insure the reliability of the tests. In addition, 52 sessions of chess training was offered by one of the authors as “treatment”. The research showed that chess training had a positive and meaningful effect on the 5th grade students’ mathematical problem solving abilities. This finding could help the mathematics curriculum developers and textbook writers to use chess as an effective tool to promote students’ problem solving abilities either as extra-curricular activity or integrated with the formal school mathematics curriculum.