كم‌‌آبياري و مديريت آبياري تكميلي گندم آبي و ديم در شهرستان سلسله

به منظور بهبود شاخص‌بهره‌وري آب آبياري و تخصيص آب صرفه‌جويي شده به آبياري محدود اراضي ديم مجاور، روش‌هاي مختلف كم‌‌آبياري در دو سامانه آبياري سطحي و باراني براي گندم آبي ارقام شيراز و پيشتاز و در مزارع زارعين شهرستان سلسله در سال زراعي 86-1385 مورد بررسي قرار گرفت. در آزمايش مربوط به آبياري باراني با قرار دادن تعدادي قوطي در ارتفاع 90 سانتي‌متري و متناسب با ارتفاع گندم، اقدام به اندازه‌‌گيري آب آبياري در فواصل مختلف از تك‌‌آبپاش با چهار نمونه شد و عملكرد نيز در همان نقاط اندازه‌گيري شد. در آزمايش مربوط به آبياري سطحي نيز تيمارهاي قطع آبياري شامل آبياري كامل، قطع اوّلين آبياري بهاره و قطع اوّلين و سوّمين آبياري بهاره، اعمال و عملكرد گندم در اين تيمارها تعيين گرديد. با مشخص بودن عملكرد محصول و آب مصرفي كل (بارش و آب آبياري)، شاخص بهره‌‌وري كل آب مصرفي تعيين شد. نتايج نشان داد در شرايط آبياري باراني و با استفاده از توابع توليد، كاهش 4/29 درصد آب مصرفي در طول دوره آبياري بيشينه بهره‌‌وري كل آب مصرفي را عليرغم اندكي كاهش عملكرد محصول بيشينه بهره وري كل آب مصرفي را به دنبال داشت. در شرايط آبياري سطحي نيز، قطع اولين آبياري بهاره (تيمار 78 درصد آبياري كامل)، سبب افزايش 3/3 درصدي عملكرد در مقايسه با شاهد شد كه علت آن را مي‌توان به عدم ضرورت انجام اولين آبياري بهاره دانست. در تيمار كم‌آبياري توسعه عمقي ريشه به ميزان 5/10 درصد بيشتر از شرايط آبياري كامل مشاهده شد و اين منجر به افزايش عمق خاك موثر و اثربخشي آن در تامين نياز آبي گياه شد و در نتيجه سبب گرديد كه كاهش عمق آب آبياري با كم‌آبياري، منجر به كاهش قابل ملاحظه عملكرد نشود. با تخصيص آب صرفه‌جويي شده ناشي از انجام كم‌آبياري، براي انجام تك‌آبياري زمان كاشت يا تك‌آبياري بهاره در اراضي گندم ديم مجاور، بهره‌وري كل آب كاربردي به ميزان 3/9 درصد افزايش يافت.

In order to improve irrigation water productivity and to allocate the saved water to limited irrigation of the adjacent areas, different deficit irrigation methods were studied under surface and sprinkler irrigation systems for two wheat cultivars (Pishtaz and Shiraz), during 2006-07, in Selseleh region located in Lorestan province, Iran. The objectives of this study were to find the optimum water depth in sprinkler irrigation and non-effective irrigation in surface irrigation. Different levels of irrigation water were studied under sprinkler irrigation by using a single source. The treatments of surface irrigation included full irrigation, withholding the first irrigation in spring, withholding the first and third irrigation in spring time. The grain yield, irrigation water use, and water productivity were measured in different treatments. Under sprinkler irrigation, optimum level of deficit irrigation was realized with 29.4% of full irrigation treatment (220.5 mm). Under surface irrigation, withholding of the first spring irrigation (78 percent of full irrigation) was the optimum treatment. Under surface irrigation, deficit irrigation led to 22% irrigation water saving and 3.3% increase in grain yield. Root expansion in the deficit irrigation treatments and, consequently, increase in effective soil moisture availability limited grain yield reduction. Under deficit irrigation, deep root expansion was 10.5 percent more than full irrigation condition. Increasing the effective soil depth prevented yield decline. Water saving by deficit irrigation can be used for single irrigation of adjacent rainfed areas (at planting time or critical stages of spring time), which increases total water productivity by 9.3%.