مصونيت خانوادگي در جرايم عليه اموال و مالكيت

Familial Immunity in Offences against Properties and Ownership

روابط مالی و اقتصادی، واقعیت انكارناپذیر و عاملی تأثیرگذار در روابط خانوادگی است و تعامل متقابلی بین این دو وجود دارد. وجود این رابطه باعث شده كه در فقه جزایی و قوانین موضوعه، روابط خانوادگی، در سرنوشت كیفری تعرضات نسبت به اموال مؤثر شناخته شود. در فقه اسلامی، مصونیت خانوادگی تنها در قالب «سقوط حد» در جرم «سرقت» و در محدوده رابطه «پدر – فرزندی» مورد توجه قرار گرفته است. با وجود این، چند مطلب باید مورد بررسی قرار گیرد: 1. تعیین «دامنه روابط خانوادگی» مؤثر در جرایم علیه اموال و مالكیت؛ 2. تبیین «قلمرو جرایم علیه اموال و مالكیت» متأثر از روابط خانوادگی؛ 3. تشریح «نوع تأثیرگذاری» روابط خانوادگی در جرایم علیه اموال و مالكیت. در این نوشتار ضمن مبنا قرار دادن تأثیر رابطه خانوادگی در جرم سرقت حدی كه بطور مفصل در فقه مطرح شده - و با نگاهی تطبیقی به فقه اهل سنت- ، مسائل سه‌گانه فوق مورد بررسی قرار گرفته‌، و این سوال اساسی مطرح شده كه آیا رویكرد قانونی و قضایی موجود در این زمینه، رویكردی مطلوب و صحیح است یا خیر؟ فرضیه مقاله، امكان توسعه كمی و كیفی مصونیت خانوادگی در جرایم علیه اموال و مالكیت، و دستاورد آن، اثبات عدم محدودیت دامنه روابط خانوادگی مؤثر در جرایم علیه اموال به پدر، جد پدری یا مادر و نیز محدود نبودن دامنه جرایم متأثر از روابط خانوادگی به جرم سرقت است؛ پیشنهاد نگارنده، شناسایی مصونیت خانوادگی به عنوان یكی از «معاذیر قانونی عدم مجازات» در قالب احیاء محتوای ماده 227 مكرر قانون مجازات عمومی، و نیز تجدید حیات بند 5 تبصره 2 ماده 8 قانون آیین دادرسی كیفری 1290 شمسی است‌، و صدور قرار موقوفی تعقیب - در صورت وجود رابطه خانوادگی بین بزه‌كار و بزه‌دیده- ، راه‌كار ارائه شده برای تحقق این پیشنهاد است.

Financial and economic relationships are undeniable realities and impressive factors in familial relations, and there are reciprocal interactions between these two. The existence of this relationship has caused the familial relations to be realized as effective in the penal destiny of aggressions against properties in the penal jurisprudence and statutes. In Islamic jurisprudence, familial immunity has been taken into consideration only in such cases as “lapse of legal punishment” in “theft” and as confined to “father-child” relations. Nevertheless, certain issues have to be examined as follows: 1. Determining “the domain of familial relation” effective in offences against properties and ownership; 2. Explanation of “the realm of offences against properties and ownership” effected by familial relations; 3. Description of “type of efficacy” of familial relations in offences against properties and ownership” Based on the effect of familial relations in theft leading to legal punishment (ḥadd), which is brought up in detail in jurisprudence – with a comparative look at the Sunni jurisprudence –, this writing explores into the above three issues and raises the fundamental question as to whether the existing judiciary approach in this respect is a desirable and sound one or not. The article’s hypothesis is the possibility of qualitative and quantitative development of familial immunity in offences against properties and ownership and its by-products; verification of non-limitedness of the domain of familial relation effective in offences against properties to father, paternal ancestors or mother; and non-limitedness of the domain of offences effected by familial relations to theft. The writer’s suggestion is recognition of familial immunity as one of the “legal excuses for non-punishment” in the context of article 227 bis of penal code, and the presented working procedure for this suggestion is the restoration of section 5 of clause 2 of article 8 of penal code approved in 1290 sh/1911 and the issuance of order to suspend prosecution – in case of existing familial relation between the criminal and the victim of crime.