عقل فعّال در نظر ارسطو

Active Intellect in Aristotle’s View

گفته می شود كه نظریۀ عقل فعال از مبهم ترین و بحث انگیزترین موضوعات فلسفۀ ارسطو است. این ابهام عموماً ناشی از ایجاز و ابهام كلام ارسطو در كتاب دربارۀ نفس دانسته شده است. اما آیا ابهام سخن ارسطو چندان هست كه بتوان مانند برخی از تابعان یا شارحان ارسطو عقل فعال منسوب به او را مفارق از نفس و دارای محتوایی شامل همۀ صور معقول دانست؟ در این مقاله با ارائۀ بحثی تحلیلی نشان داده شده است كه عقل فعال ارسطو نه مفارق از نفس است و نه واجد محتوای پیشینی معقول. بلكه ناظر به جنبه ای از توان و كاركرد عقل است؛ عقلی كه بسیط و انقسام ناپذیر و لذا یك حقیقت واحد است با دو جنبۀ كاركردی: 1- پذیرندگی صور معقول (كه بدین لحاظ منفعل است) 2- معقول سازی صور بالقوه موجود در ادراك (كه بدین لحاظ فعال است).

It is said that the theory of active intellect is among the most ambiguous and controversial topics of Aristotle’s philosophy. This ambiguity is generally regarded as being resulted from the brevity and vagueness of Aristotle’s speech in his On the Soul. However; is the ambiguity of Aristotle’s speech to such an extent that the active intellect attributed to him can be regarded as separate from the soul and as having a content consisting of all rational forms, as regarded by some of his successors and commentators? By presenting an analytical discussion, it is indicated in this article that Aristotle’s active intellect is neither separate from intellect nor containing rational a priori content. Rather, it includes an aspect of the intellect’s power and function; an intellect that is simple and indivisible and therefore a single reality with two functions: 1. Accepting the ideas of reason (that is passive in this respect); 2. Intellectualization of the ideas potentially existent in perception (that is active in this respect).