بررسي تطبيقي تعين اول در عرفان اسلامي و اسم مستاثر در متون شريعت

Comparative Study of the First Determination and the Name mostaʹʹthir in Holy Scripture

مباحث عرفان و شريعت از مباحث مهم، ضروري و زنده در مطالعات عرفاني است. ديرينه اين مباحث مقايسه‌اي و تطبيقي در دو حوزه عرفان اسلامي و الهيات اسلامي دست‌كم به زمان بروز نحله‌اي عرفاني در قرن دوم هجري مي‌رسد. مسيله اين نوشتار كه از مقوله مباحث عرفان و شريعت است بررسي تطبيقي اسم مستاثر در نصوص شريعت و تعين اول در متون عرفاني است. بحث چينش نظام هستي و نحوه تعين و تنزل و صدور ماسوي‌الله، به‌ويژه در تعينات و تنزلات آغازين آن، را بايد در متون شريعت، در مباحث اسما ، جستجو كرد. فرضيه‌اي كه در اين نوشتار درصدد اثبات آن هستيم اين است كه اسم مستاثر اولين تعين حق تعالي و حلقه واسطه ميان ذات حق تعالي و ساير اسما اوست. با اين هدف، ابتدا به جايگاه اسم مستاثر و مفاد آن در روايات و رابطه آن با ذات حقّ و تعين اول و ثاني مي‌پردازيم. با بررسي اسم مستاثر در متون روايي و بررسي تعين اول در متون عرفاني، بر اين فرضيه پاي مي‌فشاريم كه اسم مستاثر در روايات همان تعين اول در عرفان است و نيز به اين ديدگاه گردن مي‌نهيم كه اسما مستاثره در معناي دومي و به اشتراكات لفظي به دسته‌اي از اسما در تعين ثاني قابل تطبيق است. و البته، نظريه برخي اهل معرفت كه اسم مستاثر را عنوان مشيري به مقام ذات مي‌دانند ـ ضمن كرنش و احترام به اين بزرگان ـ داراي ابهام و خدشه مي‌دانيم. علم انسان كامل به اسم مستاثر و مظهر اين اسم در هستي، به عنوان دو مبحث كاربردي و شيرين، نكات پاياني اين نوشتار خواهد بود.

The relation of mysticism and Sharia is important vital and essential in the mystical studies. In two domains of Islamic mysticism and theology (kalam) it dates back to the second century of Islam when mystic-minded thinkers appeared. The subject-matter of this article is a comparative study of the First Determination in mysticism and the Name mostaʹthir in Sharia. The order of being and the emanation of everything other than God and the way of determination and delimitation of being particularly in the first stages are to be found in the discussions relating to the Names in Sharia. In the present article attempts are made to show that the Name mostaʹthir is the first determination of God the Truth and acts as intermediary between the Essence and other Names. First, the status of the Name mostaʹthir and its import in body of Hadith and the way it is related to the Essence of God, the first and second determinations is to be examined. Taking related discussions in mysticism and Sharia we stress on the theory that the first determination and the Name mostaʹthir are the same though the latter is sometimes applies equivocally to the second determination. It is worth noting that some mystics identifies the name mostaʹthir as a alluding to the status of Essence of God but this view is ambiguous and faulty. Perfect manʹs knowledge and manifestation of this Name as two applied themes are also among topics discussed in the present article.