درآمدي بر مصاديق و شاخص‌هاي گروه‌هاي مرجع در قرآن كريم

An Introduction on the Evidences and Indices of the Reference Groups in the Holy Qur’ān

قرآن كریم در كنار توجه دادن به مسئولیت‌های فردی و اجتماعی، از اهمیت گروه‌های اجتماعی نیز سخن گفته و بر تأثیر‌گذاری گروه‌ها بر افراد و سایر گروه‌ها و تأثیرپذیری آن‌ها از افراد و گروه‌های دیگر تأكید كرده است. در این میان، گروه‌‌های مرجع در رشد و انحطاط افراد و جوامع نقش به‌سزایی دارند. گروه مرجع، گروهی است كه شخص آن را معیار مقایسه، داوری و تصمیم‌گیری دربارة عقاید و رفتار خود قرار می‌دهد چه در آن گروه عضو باشد و چه نباشد. در قرآن كریم نیز درباره گروه‌های مرجع، سخن رفته است. قرآن كریم، گروه‌های مرجع را به دو دستة كلی تقسیم می‌كند: گروه‌های مرجع حق و گروه‌های مرجع باطل و برای هر دسته‌ای، شاخص‌ها و مصادیقی را معرفی می‌كند تا انسان‌ها را در فضایی واقع‌بینانه قرار دهد تا بر محور عقلانیت و معنویت، نسبت به عضوشدن در هر گروهی از گروه‌های مرجع، تصمیم درستی بگیرند. بر این اساس، مهم‌ترین شاخص‌های گروه‌های مرجع حق و باطل كه ماهیتی دو وجهی دارند، مورد بررسی قرار گرفت كه عبارتند از: هدایت/ گمراهی، دانایی/ نادانی، بندگی خدا/ بندگی خود، عدالت/ ظلم. قرآن كریم در آیات گوناگون، این شاخص‌ها را در كنار یكدیگر مطرح كرده تا ضمن توجه به ارتباط میان آنان، بر انسجام و تأثیر و تأثرات آن‌ها بر یكدیگر به عنوان خرده سیستم‌های یك سامانه، در راستای تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه تأكید كند. بر پایة این شاخص‌ها، می‌توان مصادیقِ «صادقین»، «صالحین» و... را در زمرة گروه‌های مرجع حق و مصادیقِ «مترفین»، «ملأ» و... را در دستة گروه‌های مرجع باطل قرار داد‌.

In addition to drawing attention to the individual and social responsibilities, the Holy Qur’ān has also talked about the importance of the social groups and emphasized on the efficacy of groups on individuals and other groups and the impressionability of those individuals and other groups. In the meantime, the reference groups have a significant role in the development and degeneration of individuals and communities. A reference group is a group whom one would set as a criterion for comparison, judgment, and decision making about one’s beliefs and behavior, whether one is a member of that group or not. Reference groups have also been talked about in the Holy Qur’ān, too. The Holy Qur’ān divides reference groups into two general categories: the true reference groups and the false reference groups; and provides indices and evidences for each category to place human beings in a realistic atmosphere so that they may make a true decision on a rational and spiritual basis about becoming a member in any group of the reference groups. Accordingly, the most important indices of true and false reference groups that have a bipolar nature were examined, including: guidance/misguidance, knowledge/ignorance, serving God/serving oneself, justice/injustice. In various verses, the Holy Qur’ān has brought up these indices next to one another so that while drawing attention to the relationship between them, it would emphasize their coherence and influence and effects on one another as subsystems in line with the social and cultural changes of society. According to these indices, the evidences of “the truthful”, “the pious”, etc. can be placed in the true reference groups and the evidences of “the affluent”, “the [Pharaoh’s] elite”, etc. in the false reference groups.