ارايه الگوي ارزيابي ريسك زيست‌محيطي پروژه‌هاي انتقال گاز به روش‌هاي سامانه شاخص‌گذاري و AHP (مطالعه موردي: پروژه انتقال گاز 24 اينچ تسوج– سلماس)

The Presentation of Environmental Risk Assessment Pattern for Gas Pipeline Project by Using of Indexing System and AHP Methods (Case Study: Transportation Pipelines 24 inches, Tasuj-Salmas Project

زمينه و هدف: انتقال حامل‌هاي انرژي از طريق خطوط لوله يكي از اقتصادي‌ترين روش‌هاي انتقال گاز طبيعي، نفت و فرآورده‌هاي نفتي مي‌باشد كه انتقال آن‌ها از طريق ناوگان حمل‌و‌نقل جاده‌اي و ريلي با مخاطرات زيادي همراه است. انجام مطالعات ارزيابي ريسك محيط‌زيستي گامي در جهت شناسايي، تجزيه‌و‌تحليل و طبقه‌بندي عوامل مولّد خطر و در نتيجه كاهش احتمال وقوع پيامدهاي نامطلوب و كنترل خطرات بالقوه اين گونه طرح‌ها در راستاي حفاظت از محيط‌زيست است. اين مطالعه با هدف ارايه الگويي جهت ارزيابي ريسك زيست‌محيطي پروژه‌هاي انتقال گاز به انجام رسيده است. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق به‌ منظور نيل به هدف، تلفيقي از روش سامانه شاخص‌گذاري و فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP) پيشنهاد شد. با استفاده از اين روش ادغام شده مي‌توان انواع ريسك‌هاي محيط‌زيستي موجود در پروژه‌هاي خطوط لوله انتقال گاز را بر اساس شاخص‌ها و معيارهاي تعيين شده طبقه‌بندي، كمّي و اولويت‌بندي نمود. به منظور آزمون نتايج حاصل از به‌كارگيري روش پيشنهادي، ارزيابي خط لوله انتقال گاز 24 اينچ تسوج- سلماس به ‌طول 42 كيلومتر به عنوان مطالعه موردي به انجام رسيد. يافته‌‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه: 46% از طول مسير خط انتقال گاز "تسوج- سلماس" داراي سطح ريسك بالا (6054- 5467 امتياز)، 48% از طول مسير واجد سطح ريسك متوسط (6641- 6055 امتياز) و 2% با ريسك كم (7228-6642 امتياز) بوده و ريسك ناچيز با امتياز ( > 7228) نيز 4% از كل مسير مي‌باشد. بحث و نتيجه‌گيري: نتايج به‌دست آمده حاكي از آن بود كه به‌كارگيري روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) مي‌تواند ضمن برطرف نمودن خلا روش سامانه شاخص‌گذاري در اولويت‌بندي شاخص‌ها و زيرشاخص‌هاي مورد ارزيابي، باعث افزايش دقت آن در برآورد سطح نهايي ريسك شود. لذا، روش تلفيقي ارايه شده مي‌تواند به عنوان الگويي در ارزيابي ريسك زيست‌محيطي پروژه‌هاي خطوط لوله انتقال گاز مورد استفاده قرار‌گيرد.

Gas transportation pipelines production plans, unlike technical and economical justification in the field of energy supplying for societies, by having danger on environment, needs the continuous studies of assessment and environmental risk management in manufacturing and benefiting stage. In this study, for purpose of environmental risk assessment for gas transportation pipelines the indexing system method and Analytical Hierarchy Process were combined. Indexing System is a compulsive and applicable method that was based at the basis of characterizing index effect and ranking. By using this method, we can classify, quantify and prefering types of environmental risk in pipelines according to the determined criteria’s and typical. In the mentioned method, typical of dangers, show the possibility of danger occurrence and effects of typical show the effect intensity. Final grade for environmental risk in this method produce via possibility of danger occurrence multiply with effect intensity. According to that efficiency scale for whole of criteria are not equal in the final level of risk. In addition for the purpose of weighting the criteria’s, the Analytical Hierarchy Process was used and for the purpose of weighting the digital layers of information related to the criteria Ordered Weight Analysis method was used. For the purpose of examination results of this research, environmental risk assessment of gas transportation pipelines 24 inches for Tasuj-Salmas with approximate length about 42 kilometer as a case study was exerted. Via usage of Geographic Information Systems abilities, the identified risks and risk zonation in the path of pipelines were considered. Results showed that 46% of gas pipeline path of Tasuj-Salmas, has a high risk level (5467- 6054 grade), 48% of it, has a medium risk level (6055- 6641 grade), 2% of it, has a low level of risk (6642-7228 grade) and 4% of it, has a little risk (7228 < grade). Adjacency of southern zone of pipelines path with Orumieh lake national park, is an important ecological sensitivity that is under investigation. 15 kilometer of pipeline path (kilometer 18+220 to 33+220) is aligned with 5 kilometer of biosphere reserved.