استخراج الگوهاي اقليمي فضاهاي عملكردي در خانه‌هاي بومي بندر بوشهر با به‌كارگيري نظريه داده‌بنياد

Climatic Patterns of Functional Spaces in Vernacular Houses of Bushehr(By Grounded Theory)

حاشيه جنوبي ايران داراي يكي از بحراني‌ترين اقليم‌هاي جهان است و توجه به مولفه‌هاي اقليمي در فرآيند طراحي خانه‌ها در اين منطقه، مي‌تواند به بالا بردن سطح آسايش حرارتي ساختمان كمك كند. اقليم‌گرايي ديدگاهي بنيادي در طراحي خانه‌هاي بومي ايران بوده، از اين ‌رو به‌كارگيري الگوهاي فضاهاي عملكردي خانه‌هاي بومي در طراحي مسكن معاصر هر شهر، مي‌تواند سبب ارتقاي سطح آسايش شود. اين مقاله ضمن استخراج و معرفي الگوهاي فضاهاي عملكردي در خانه‌هاي بندر بوشهر از طريق به‌كارگيري نظريه داده‌بنياد و تطابق ويژگي‌هاي اين فضاها با مشخصات اقليمي بوشهر، در پي پاسخ به اين سوال است كه الگوهاي مذكور تا چه حد متناسب و متاثر از اقليم است. اين مقاله داراي هدفي كاربردي و راهبرد آن در مرحله تحليل و استنتاج كيفي و از طريق نظريه داده‌بنياد بوده و با روش تصويرسازي انجام مي‌شود. گردآوري داده‌ها در دو بخش مطالعه كتابخانه‌اي و تحليل اسناد خانه‌هاي بومي انجام شده است. تطابق الگوهاي به دست آمده از كدگذاري نمونه‌ها با مولفه‌هاي اقليم ميانه و محلي منطقه مورد بررسي نشان مي‌دهد كه مشخصه‌هاي فضاهاي عملكردي در نمونه‌هاي مورد مطالعه با مولفه‌هاي اقليم ميانه منطبق بوده و همچنين از الگوهاي باد محلي پيروي مي‌كند. از شاخص‌ترين نكات در الگوهاي خانه‌هاي بوشهر مي‌توان به استفاده از زمستان‌نشين براي فصول سرد برخلاف بسياري نقاط حاشيه خليج‌فارس و درياي عمان، ايجاد سامانه ايستاي تهويه طبيعي با توجه به انتظام و جهت‌گيري فضاهاي باز و نيمه‌باز اشاره كرد. در اين الگوها فضاهاي باز و نيمه‌باز مابين و مقابل فضاهاي بسته قرار دارند و كشيدگي فضاهاي بسته در جهت حياط است. لذا در عين تراكم كلي حجم، فضاهاي بسته زيستي از نظر تهويه طبيعي به صورت گسترده عمل مي‌كنند. الگوهاي اقليمي اين خانه‌ها شامل راه‌كارهاي ساده‌اي از فرم صحيح فضاهاي باز، نيمه‌باز و بسته و تركيب‌هاي حساب‌شده‌اي از آنها در سطح و ارتفاع است كه به سادگي قابل تعميم و استفاده در الگوهاي خانه‌هاي امروز خواهد بود.