جايگاه ايران در دكترين روساي جمهور آمريكا (از جنگ جهاني دوم تا آغاز دهه 1350)

The Status of Iran in the US Presidents’ Doctrines: from the Second World War to the Early 1970s

حكومت پهلوي دوم در دهه 1350 (1970 م) توانست در سايه اتحاد و هم‌پيماني با غرب به يكي از فعال‌ترين بازيگران در عرصه روابط بين‌الملل تبديل شود. نوشتار حاضر با ابتنا بر روش تاريخي ـ تحليلي با بررسي جايگاه ايران در سامانه سياست خارجي آمريكا از جنگ جهاني دوم تا آغاز دهه1350، به چگونگي رشد روزافزون قدرت شاه در اين منظومه مي‌پردازد. از منظر سياست خارجي، جايگاه ايران در دكترين روساي جمهور آمريكا در آن دوره و علل و عوامل موثر در رهنمون شدن ايران به يك بازيگر منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي را مورد واكاوي قرار مي‌دهد. تدقيق در دكترين روساي جمهور آمريكا حاكي از آن است كه مسايل مربوط به اهميت نفت ايران و همچنين هم مرزي با شوروي و بعد خلا قدرت ناشي از خروج انگلستان و ظرفيت ايران براي پر كردن اين خلا ازجمله مهمترين عوامل موثر در دكترين روساي جمهور آمريكا و قدرت‌گيري ايران در طي اين سال‌ها است. واژگان كليدي: دكترين، ايالات متحده آمريكا، نفت، كمونيسم، محمدرضاشاه، روابط خارجي

In the 1970s, the second Pahlavi period, through its alliance with the west, played a very influential role in the international relations arena. Taking a historical-analytical perspective, the present article explores the status of Iran in the US foreign diplomacy from the Second World War to the early 1970 in order to elaborate on the why and how of Mohammad Reza Shah’s rapid rise to power. Besides, this study refers to the status of Iran in the diplomacy of the US presidents to further elaborate on the status of Iran in the US presidents’ doctrines and to analyze factors which contributed to Iran’s being an influential regional and universal power in the 1970s. Findings from an in-depth analysis of the US presidents’ diplomacy bears witness to the fact that issues regarding the importance of Iran’s oil resources, Iran’s being coterminous with USRR, and Iran’s capacity for filling the void caused by UK’s absence were among the most crucial factors influencing the US presidents’ doctrines and contributing to Iran’s rise to power in the 1970s. Key words: Doctrine, The USA, Oil, Communism, Mohammad Reza Shah, Diplomacy.