ارائه الگوي يكپارچه تخصيص كاربري زمين بر مبناي توان اكولوژيكي در شهرستان نوشهر

Presenting Integrated Pattern of Land Use Allocation based on Ecological Potential Assessment in Noushahr County

برنامه‌ریزی كاربری زمین به عنوان محصول نهایی فرایند برنامه‌ریزی فضایی، به دنبال ارائه‌ الگوی مطلوب كاربری زمین و تعیین اولویت‌های توسعه‌ای با توجه به ظرفیت‌هاست. این فرایند در غالب مطالعات صورت گرفته بر­اساس تحلیل روند گذشته و تعمیم آن به آینده است كه به دلیل عدم قطعیت شرایط و ویژگی‌های منطقه‌ای، با تعارض‌های ذاتی همراه است. از سوی دیگر رویكردهای موجود به دلیل عدم وجود نگاهی یكپارچه و در نظر نگرفتن همه ابعاد توسعه نمی‌توانند الگوی كاربری زمین مناسب را ارائه كنند. یكی از روش‌های رایج  در این زمینه، ارزیابی و در نظر گرفتن توان و ظرفیت زمین در استقرار انواع كاربری‌هاست. نكته مشترك همه روش‌های به ‌كار رفته به ‌منظور ارزیابی توان اكولوژیكی، در نظر گرفتن توسعه یك نوع فعالیت انسانی به‌ عنوان هدف ارزیابی در روند تحقیق بوده است. این در حالی است كه در استقرار مكانی توسعه انواع فعالیت‌ها می‌توانند در یك رقابت، بهترین و متناسب‌ترین مكان را با توجه به جمیع شرایط انتخاب كنند. هدف مقاله حاضر، ارائه‌ الگوی یكپارچه‌ تخصیص كاربری زمین بر مبنای توان اكولوژیكی در شهرستان نوشهر برای توسعه‌ چهار نوع فعالیت شهری، كشاورزی، صنعتی و طبیعی  است. این مدل مكان‌های مناسب برای توسعه هر چهار نوع فعالیت را به‌ طور مجزا شناسایی كرده و در نهایت با استفاده از منطق گفتاری و بر مبنای اولویت‌های فعالیتی، پهنه‌بندی اولویت قابلیت اراضی را ارائه می‌كند. نتایج مدل نشان می­دهد كه در ارزیابی اكولوژیكی یكپارچه توسعه انواع فعالیت‌های چهارگانه، عمده سطح منطقه دچار تعارض‌ها میان اولویت‌های ارزیابی میان توسعه دو یا چند نوع فعالیت است. با توجه به فرآیند تصمیم‌گیری بر مبنای هدف كلان ارزیابی، مدل در رفع تعارض‌ها در میان تمامی اولویت‌ها، زمین مورد نظر را به توسعه‌ طبیعی اختصاص داده و از گسترش توسعه دیگر فعالیت‌ها در این مناطق جلوگیری كرده است.

Land use planning and determination of developmental priorities based on regional conditions and characteristics are considered as one of the major aspects of planning on a regional scale. One approach in this field is the determination of land use types. The common point in all applied methods of ecological potential assessment is to consider development as the assessment goal in the research process. This occurs when in the allocation of types of uses under equal condition, different types of development can be studied and the most appropriate one selected according to conditions. Therefore, this study tries to apply a model which enables the assessment of land use with different types of development. Since taking into account all types of development simultaneously causes prioritization conflicts (one or more types of development might have the same priority level at one point when different developmental priorities overlap), the major challenge would be to resolve the inter-developmental conflicts. Therefore, the proposed model must be able to resolve such spatial conflict. This study, based on conducted research on assessment of ecological potential and using multi-objective assessment methods, evaluates the ecological potential of Noushahr County in four types of urban, agricultural, industrial, and natural development using a new concept known as “verbal logic”. It tends to offer an integral model for simultaneous analysis of different types of development. On this basis, the method employed in this study has two main sections: the first section deals with ecological assessment based on multi- objective assessment model. In this section, a model of appropriate locations for all the four developments is distinctively identified which results in the recommendation of location priorities for each type of land use development. In the second section, the verbal logic is used to present the integral prioritization areas which cover all the priorities simultaneously. The logic combines the priorities of all types of development employing quantitative approaches and ultimately resolves the conflicts arising from overlapping of priorities of different development types using the conditional rules obtained from the major goal of assessment. On this basis, this model offers priority zoning of integral land capacity in regards to developmental priorities; the major goal of assessment is" zoning the land for optimum allocation of agricultural, urban, and industrial development while protecting environmental values". The model results demonstrate that in integral assessment of a variety of development, only 1% of the region is not suffering inter-developmental conflict while a large part of the region is suffering conflict between assessment priorities of two or more types of development. Only 1 % of all conflict types in the region is dedicated to top priority conflicts in all development types. Nearly 73% of conflicts are devoted to the conflict amongst the three lower priorities. Taking into consideration that the decision-making process of the model is based on the major goal of assessment, the model allocates the desired land to natural development and prevents the expansion of other developments in these areas to resolve the conflict among all priorities. Meanwhile, the study of spatial distribution of various developments in the city and its comparison with land use show that much of the central and southern parts are dedicated to natural development as a first priority while the industrial, urban and agricultural developments are largely linked to each other and are located in the central and northern parts of the city mostly near lowlands at low altitudes.