تحليل توانمندي اقتصادي روستاييان و تعيين‌كننده‌هاي آن (مطالعه موردي: شاليكاران شهرستان رشت)

(Analysis of Rural Economic Empowerment and its Determinants (Case Study: Rice Producerʹʹs in Rasht County

هدف: باوجود تمايل فراوان محققان در سنجش و مطالعه توانمندي و سرمايه‌گذاري‌هاي فزاينده‌اي كه درزمينه توانمندسازي جوامع انجام مي شود، توسعه ابزارها و شاخص‌هايي براي اندازه‌گيري، نظارت بر فرايند توانمندسازي و ارزش-يابي پيامدهاي ناشي از آن، هنوز مراحل اوليه خود را طي مي‌كند؛ براين اساس، هدف كلي از انجام پژوهش حاضر ارايه مدلي براي سنجش توانمندي (اقتصادي) شاليكاران شهرستان رشت و آزمون آن و نيز درك اين موضوع است كه توانمندي چگونه و در چه بستري اتفاق مي‌افتد. روش: داده‌هاي موردنياز تحقيق ازطريق پرسشنامه ازميان مردان شاليكارِ شهرستان رشت گردآوري شدند كه 185 نفر از آن ها به روش نمونه‌گيري خوشه‌اي چندمرحله‌اي انتخاب گرديدند. گروه متخصصان روايي صوري و محتوايي پرسشنامه را تاييد كردند و اعتبار گويه‌هاي مختلف با استفاده از آزمون آلفاي كرونباخ بين 69/0 تا 88/0 محاسبه شد. يافته‌ها: نتايج تحقيق نشان داد ساختار فرصت‌ها داراي تاثير مثبت و معنا‌داري بر توانمندي اقتصادي است. دسترسي به نهاده‌هاي توليد، بازارها و اعتبارات و نيز دسترسي به فرصت‌هاي يادگيري و مشاركت، دست يابي به پيامدهاي مطلوب و توانمندي اقتصادي را بهبود مي‌بخشد؛ اما فرصت‌هاي ايجادشده ازطريق سياست‌ها و برنامه‌هاي دولت تاثير معنا‌داري بر توانمندي ندارند. همچنين، منابعي شامل دارايي‌هاي اقتصادي، اجتماعي و انساني تاثير مستقيمي بر توانمندي اقتصادي دارند و نيز ازطريق ساختار فرصت‌ها، به صورت غيرمستقيم بر متغير وابسته تحقيق تاثير مي‌گذارند. راهكارهاي عملي: به دليل ضعف مالي كشاورزان پيشنهاد مي‌شود برنامه‌هايي درزمينه بهبود توانايي بازاريابي كشاورزان و افزايش دسترسي آن ها به بازارها اجرا گردد. همچنين، فراهم كردن دسترسي به اعتبارات به ويژه براي كشاورزان خرده‌پا، ازطريق ايجاد و توسعه تعاوني ها و موسسه هاي اعتباري خرد كه از تامين وام هاي كوچك براي روستاييان فقير و كم درآمد حمايت مي كنند، بسيار توصيه مي‌گردد. به دليل سطح پايين مشاركت صاحبان نفع در برنامه‌هاي محلي، پيشنهاد مي‌شود مشاركت آن ها در پروژه‌هاي توسعه كشاورزي كه موفقيت و اثربخشي اين برنامه‌ها را تضمين مي‌نمايد، بيشتر موردتوجه قرار گيرد. اصالت و ارزش: در پژوهش حاضر با كاربرد مدل توانمندسازي بانك جهاني، بسترها و الزامات توانمندسازي افراد مطالعه شده است. در اين چارچوب ميزان توانمندي افراد به انتخاب هاي موثري بستگي دارد كه افراد مي‌توانند نسبت به گزينش آن ها اقدام نمايند. ظرفيت افراد براي گزينش انتخاب‌هاي موثر نيز تحت تاثير دو مجموعه از عوامل شامل منابع و ساختار فرصت‌ها قرار مي‌گيرد.

Purpose: Despite growing interest and increased investments in empowerment, the development of instruments and indicators with which to monitor and evaluate empowerment processes and outcomes are still at an early stage. The main goal of this study was to introduce and test the World Bank empowerment model for assessing the economic empowerment of rural people and to identify contexts and factors affecting it. Methodology: A survey was conducted through questionnaires. The required data was collected from the rice producers of Rasht County, of whom 185 were selected using multistage cluster sampling. Face and content validity of the questionnaire were confirmed by a panel of experts and its reliability for various items, using Cronbachʹs alpha, was estimated between 0.69 and 0.88. Findings: The results showed a positive and significant effect of structure of opportunities on economic empowerment. Access to production inputs, markets and credit, opportunities available for learning and participation will improve desirable outcomes and economic empowerment. But opportunities created by government policies and programs do not have statistically significant impact on empowerment. In addition, available resources include economic, social and human assets as well as the direct effect on the economic empowerment, have indirect impact on the dependent variable through structure of opportunities. Practical implications: Due to farmerʹs weakness, results suggest a capacity development program for marketing. Moreover, improving access to credit, especially for Small scale farmers, through creation and development of Rural Credit Cooperatives and microfinance institutions ,which provide small loans to rural poor with little income or collateral, is strongly suggested. Regarding the low level of Beneficiary participation, it is recommended to encourage their participation in agricultural development projects to ensure the success and effectiveness of such plans. Original/value: This study applied World Bank empowerment model to assess contexts and necessities of people empowerment. Using this framework, people degree of empowerment is related to their effective choices. Capacity to make an effective choice is primarily influenced by two sets of factors: agency and opportunity structure.