ببر‍ِ بيان و جامة بَوري آناهيتا

Babr-e Bayān: the Bawri Garment of Anahita

نظام نمادین فرهنگی در اسطوره‏ها از رهگذر زبان در متون و روایات، و اساساً از رهگذرِ تصاویر در آثار هنری به نمایش درمی‏آیند. این نظام خود متشكل از مؤلفه‏هایی است كه شناسایی آن ها به ویژه در گسترۀ پژوهش‏های تطبیقی هنر، ادبیات و ادیان یكی از اصلی‏ترین ابزارهای تأویل و تفسیر است. در این راستا بسیاری از ارجاعات نمادینی كه در هر فرهنگی موجود‏ند، به یاری انبو‏هه‏ای از شواهد از زمینه‏ های اسطوره، ادبیات، تاریخ ادیان و آثار هنری بازشناخته می‏شوند تا شاید آن ساختار و هستۀ اصلی و ثابت را كه به گونه‏های مختلف تكرار می‏شوند، آشكار كنند. این نوشته بر آن است تا ابتدا به یاری ریشه‏شناسی جامة نمادین رستم در شاهنامۀ فردوسی، یعنی ببر بیان، و بررسی اسطوره‏ها و روایات مرتبط با آن، تحلیلی اسطوره‏ شناختی از آن ارائه كند و سپس با استناد به شواهدی كه به پیوند محتمل این پوشش با جامة نمادین آناهیتا اشاره دارند، تفسیری نمادشناختی از این پوشش به دست دهد. بر این اساس پس از یاری گرفتن از منابع گوناگون برای معرفی جامة اسطوره ای فراهم آمده از پوست پلنگ و ببر كه ایزدبانوهای مختلف به تن دارند، نشان داده می شود كه ایزدان و پهلوانان جنگاور اسطوره های هندواروپایی نیز همه متصف به جامه ای از پوست ببر و پلنگ اند. در این راستا نه تنها از داده های نوشتاری بلكه از نمادهای تصویری با روش اسطوره نگاری بهره می گیریم تا ساختار جامۀ نمادین ساخته شده از پوست گربه سانان را در فرهنگ ایرانی روشن سازیم.

The symbolic cultural order becomes manifest through language in the case of texts and narratives and through images in the case of art. Knowledge of the elements that compose the symbolic order is an essential analytical tool, above all for comparative studies of art, literature and religion. In this way, many of the symbolic references that exist in each culture can be illuminated by examples from myth, literature, art and the history of religion. The fundamental structure and bedrock of the symbolic order, which is relatively stable yet keeps returning in different forms, may thus be revealed. Basedon the etymology of the expression babr-e bayān in the Shāh-nāma and a study of the relevant myths and narratives, Ioffer a mythological interpretation of Rostam’s symbolic garment. The paper then closes with a semiotic analysis of Rostam’s garment supported by evidence that suggests a possible link of babr-e bayānto the symbolic dress of Anahita.