كنگ دز هوخت و كلنگ دس حت (تحقيقي دربارة نام ايوان ضحّاك در شاهنامه و سني ملوك الارض و الانبياء)

Kang Diz Huxt and Kuling Dus-Hut (An Investigation into the Name of Żahhāk 's Palace in the Shāh-nāma and in Sanī Mulūk al-Arż v-al-Anbiyā’)

نام ایوان ضحّاك در شاهنامة فردوسی به صورت «كنگ دز هوخت» آمده است. برخی از محققان، جزء «هوخت» در تركیب را با واژة hūxt در پهلوی تطبیق داده و آن را «كنگ دز پاك» معنی كرده اند. این تعبیر صائب به نظر نمی رسد؛ چه قراینی در دست است كه نشان می دهد لفظ «هوخت» در این تركیب ربطی به واژة hūxt در پهلوی ندارد. گذشته از این، واژة hūxt در متون پهلوی به معنی «پاك» استعمال نشده است. نام ایوان ضحّاك، علاوه بر شاهنامة فردوسی، در گزارشی از حمزة اصفهانی به صورت «كلنگ دیس» و «دمن حت»، در مجمل التواریخ و القصص به صورت های «كنگ دژ هوخت»، «كلنگ دیس» و «دس حت» و جزء اوّل آن در تاریخ الامم به صورت «زرنج» ضبط شده -است. بر اساس شواهد و قراینی كه در مقالة حاضر گزارش شده اند، می توان یقین داشت كه همة این گونه ها، تعبیر نادرستی از Kurind dušīd/ dužīd در خداینامة پهلوی هستند؛ خود گونة اخیر نیز قطعاً مأخوذ از اصل Kuuiriṇta dužīta (تحت اللفظ: «كُریْنْد صعب العبور» یا «كُریْنْد دست نایافتنی») نام جایگاهی در اوستا است

The name of Żahhāk 's palace is given in the Shāh-nāma as "Kang diz huxt. " Some scholars have identified the final element of the compound, huxt, with hūxt in Pahlavi and have accordingly explained the compound as "the holy Kang diz. " This explanation seems to be incorrect since there is evidence at hand to suggest that the element huxt in this compound is unrelated tohūxt in Pahlavi. Furthermore, hūxt was never used to mean "holy " in the Pahlavi texts. Outside the Shāh-nāma, the name of Żahhāk 's palace also appears in an account by Hamza of Esfahān, where it is given as kalangdis (كلنگ دیس) and damnhat (دمن حت), and in Mujmal al-Tavārīx v-al-Qisas, where it is given as kang dej huxt (كنگ دژ هوخت ) and dashat (دس حت ) .In Tārīx al-Umam, the first element is rendered as zaranj (زرنج) . Based on the evidence reported in this paper, it can be asserted that all these forms are misinterpretations of "Kurind dušīd/ dužīd " in the Pahlavi Xwadāy-nāmag. Doubtlessly, this latter form goes back to "Kuuirinta dužīta " (literary: "impracticable or inaccessible Kuuirinta "), which is a place name in the Avesta.