بندر سيراف، پيوند دهنده گفتمان مكتب پزشكي جندي شاپور با سرزمين‌هاي اقيانوس هند- آرام

Siraf port, a linkage site for the intraction of Jundi Shahpur medical school with the lands of Indian-Pacific oceans

مهم‌ترين بندر ساساني- اسلامي در خليج‌فارس، بندر سيصد هزار نفري سيراف بود. ويرانه‌هاي بندر سيراف در ساحل خليج‌فارس در 230 كيلومتري جنوب شرقي بوشهر واقع است. به سال 850 ميلادي، وقتي نام سيراف بر سر زبان‌ها بود، سيراف بندري مشهور بود كه تجار زيادي در آن معاملات مهمي با جزاير و بنادر زنگبار، لامو، پومبا، كيلوا و سفاله در شرق آفريقا، هندوستان، مالزي، سوماترا و چين انجام مي‌دادند. از عملكرد تاريخي بندر سيراف در گسترش دانش پزشكي در پهنه ايران زمين، نقش آن در انتقال دانش پزشكي هند به دانشكده پزشكي ساساني جندي شاپور است. افزون بر انتقال طب آيورودايي و انديشه‌هاي پزشكي هندوستان، بندر سيراف چه پيش از اسلام و چه در تمدن اسلامي، مسير مهمي براي گذر طب مصري و حوزه اسكندراني به سوي دانشكده جندي شاپور بوده است. ارتباطات علمي و فرهنگي ايران و هند از سوي سيراف، تنها مسير يك طرفه نبود؛ بلكه از طريق بازرگانان ايراني و كشتي‌هاي اقيانوسي هنديان و چيني‌ها كه در سيراف پهلو مي‌گرفتند، كتب طبي، داروهاي گياهي و انديشه‌هاي مكتب پزشكي جندي شاپور به خاور زمين انتقال مي‌يافت. واردات و صادرات گياهان دارويي و انبار اين گياهان در لنگرگاه بين‌المللي بندر سيراف، بارها توسط جغرافي‌دانان تاريخي سده‌هاي مياني گزارش شده است. در يك فراگرد جامع، بندر ساساني- اسلامي سيراف در انتقال پايه‌هاي طب آيورودايي (هندي) و معرفي گياهان دارويي هند و چين، مصر و شرق آفريقا به مكتب پزشكي رو به رشد جندي شاپور در دوران ساسانيان تلاش نموده و تا چند سده پس از افول ستاره‌ي درخشان شهر دانشگاهي جندي شاپور، با معرفي دست‌آوردهاي آن در زمينه داروهاي گياهي و روش‌هاي درماني در سرزمين‌هاي اقيانوس هند تا خاور دور نقش بي‌همتايي را از خود نشان داد.

The most important Sasanian-Islamic port of Iran in the Persian Gulf was Siraf, with a total population of 300,000. The ruined site of Siraf lies on the Persian Gulf, 230 Km. south-east of Bushehr. By the time Siraf was mentioned first (c. 850), it was already a flourishing port with merchants dealing with India, East Africa, Madagascar, Malay Peninsula and China. Siraf had a prominent role in the transfer of Indian medical knowledge to Jundi Shahpur medical school during Sasanian period. In addition to Indian medicine and Ayurvedaic medicine, Siraf was the gate of Jundi Shahpur for Egyptian and Hellenistic medicine in the pre-Islamic and Islamic periods. This relationship was bidirectional and the heritage of Jundi Shahpur medical school including its medical books, medicinal plants and medical knowledge were transferred to the East by Indian and Chinese sailors and merchants. The import and export of medicinal plants and the existence of the storages of medicinal plants in Siraf port was mentioned in many times by historical geographists of the middle ages. In conclusion, this Sasanian-Islamic port had a key role in the introduction of medicinal plants and the transmission of knowledge of medicine from India, East Africa, Egypt and China to the rising Jundi Shahpur medical school. The critical function of introduction of oriental medicine and medicinal plants to Iran through Siraf port was continued for several centuries, even after the down of Jundi Shahpur medical school.