درآمدي بر سنجش ظرفيت‏هاي تمدن‏سازي فقه

A study on measuring the capabilities of Feqh for an Islamic civilization

درباره نسبت دانش فقه با تمدن ديدگاه‌هاي مختلفي وجود دارد؛ برخي ميان اين دو نسبتي نمي‏بينند، گروهي قايل به نسبتي حداقلي بين فقه و تمدن بوده و گروهي فقه را شرط اساسي تمدن‏سازي قلمداد مي‏كنند. نسبت فقه و تمدن با دو نگاه قابل بررسي است. نگاهي در قلمرو متون و منابع فقه و نگاهي ديگر معطوف به متون و منابع كمال‌يافته‌تر، شايد بتوان آن را فقه مطلوب ناميد. با محوريت نگاه نخست، كوشيده شده ‌با مروري بر كتاب‌ها، ابواب و مسايل و موضوعات فقهي اثبات شود، مي‌توان از پيوندي آشكار و استوار بين آموزه‌هاي فقهي و تمدن‌سازي سخن گفت. هرچند نمي‏توان ادعا كرد همه نظام‏هاي اجتماعي مورد نياز تمدن به‌صورت كامل و آماده الگوبرداري در فقه فعلي موجود است، اما وجود چارچوب‌هاي اصيل و ساختاري تمدن در آن قابل انكار نيست. اين نكته كه نظام‏سازي از طريق فقه، به‌مثابه گام نخست براي تمدن‏سازي در گرو تشكيل و تدوين فقه حكومتي است نيز مورد بحث قرار گرفته است.

On the problem of the relation between Feqh and civilization different views can be found, as no relation, weak relation and essential or fundamental relation. The problem can be studied in two levels: one relying on the sources of Feqh and the other on the more developed sources. The latter may be called desirable Feqh. If the former be taken as the base, the one in which it is tried to prove the parts, problems and subjects of Feqh with reviewing the books, we can claim a clear relition between Feqh and civilization. Though, it does not mean that all social systems of civilization can be found completely in present Feqh. Yet the structural main frameworks can surely be extracted from the sources. In the paper, the claim that system-making by Feqh as the first step for civilization is due to compiling governmental Feqh, has been studied also.