بررسي زمان و تاريخ حصر مذاهب اربعه

A Survey on the time and history of restricting denominations in four

به‌دليل بي‌ضابطه و سليقه‌اي بودن مفهوم اجتهاد و كاربرد آن در ميان اهل‌سنت، به‌اضافه علل و اسباب ديگر، پراكندگي آرا و مذاهب فقهي بسياري به‌وجود آمد. از بين ده‌ها مذهب فقهي موجود (138 مذهب) در قرون دوم و سوم هجري كه مورد تقليد مردم قرار گرفته بود، تنها چهار مذهب حنفي، مالكي، شافعي و حنبلي به رسميت شناخته و بقيه مذاهب به دست فراموشي سپرده شد. اينكه چنين پديده‌اي در چه برهه‌اي از زمان به‌وقوع پيوست، به درستي معلوم نيست. محدوده زماني اين پديده در كلمات مورخان از قرن سوم تا قرن هفتم امتداد يافته است. اين پژوهش كه سعي كرده ضمن نقد و بررسي آرا، از زمان و تاريخ حصر مذاهب يادشده خبر گيرد، در ميان اقوال و آراي گوناگون، به جمع‌بندي چهار نظريه دست يافت كه در اين ميان قول چهارم، يعني قرن هفتم به واقع نزديك‌تر مي‌نمود.

Lack of norm and arbitrary use of ijtihad among Sunni scholars along with other causes led to many jurisprudential denominations and opinions. Among 138 jurisprudential denominations present in the second and third centuries after Hijra followed by people, only four including Hanafi, Maliki, Shafi`i and Hanbali were formally accepted, the others were soon left. The period in which such an event happened, however, is not exactly clear and, therefore, it has been viewed by historians differently from third to seventh century. This paper, having sought to survey different views, has preferred the view knowing it to be seventh century.