نقش دانشمندان طبرستاني و محيط علمي آن در انتقال دانش عصر ساساني به تمدن اسلامي

The Role of Tabarestan`s Scholars and Scientific Environment in Transferring the Knowledge of Sassanid Era to Islamic Civilization

غالباً در مباحث تاريخ فرهنگ و تمدن ملل مسلمان از نقش تمدن‌هاي پيش از اسلام در شكل‌گيري تمدن مسلمين و يا مراكز علمي موثر در انتقال مواريث علمي گذشته به عالم اسلام سخن به‌ميان مي‌آيد. تمدن ايراني، يوناني، هندي و مصري مهم‌ترين آنهاست. در يادكرد از مراكز علمي ايران در اواخر دوران ساسانيان نيز به شهر جندي‌شاپور و يا خراسان، به‌ويژه نيشاپور و مرو، شاهجان و برخي دانشمندان برآمده از اين نواحي و يا مهاجر به آن، اشاره مي‌شود. مسيله‌ايي كه در اين مقاله بدان توجه شده آن است كه دانشمندان طبرستان و فضاي علمي ـ فرهنگي آن‌چه نقشي در انتقال دانش عصر ساساني به تمدن اسلامي داشتند؟ به‌نظر مي‌رسد و فرض بر اين است كه طبرستان در سده‌هاي نخستين هجري، مركزي فعال در امور علمي در حوزه‌هاي مختلف از‌جمله طب، نجوم و رياضيات وحتي ادبيات پارسي بوده است. در اين پژوهش با استفاده از منابع متنوع و گزارش‌ها و مستندات تاريخي، به نمونه‌هايي از دانشمندان اين ناحيه اشاره و سپس تبيين و تحليلي از چگونگي رشد علمي آنان ارايه خواهد شد. آنگاه با اشاره به شواهد تاثير‌گذاري علمي آنان بر محيط جديد علمي جهان اسلام، اين مقاله در‌صدد برخواهد آمد تا نقش طبرستان در انتقال دانش عصر ساساني به دوره اسلامي را پي‌گيري نموده و نشان دهد.

Regarding the topics of culture and civilization of the Muslim nations, the role of the pre-Islamic civilizations in formation of the Muslimsʹ civilization or the effective scientific centers in transferring the scientific heritage of the past to the Islamic world have often been discussed. Iranian, Greek, Indian, and Egyptian civilizations are the most important of these civilizations. To mention Iran scientific centers at the end of the Sassanid period, one could point out to Jondishapoor or Khorasan especially Nishaboor and Marv, Shahjan and some scientists emerged from these regions or from those immigrated to these places. The present study attends to the role of the Tabarestan scientists and its culturo-scientific environment in transferring knowledge from Sassanid period into Islamic civilization. It seems that Tabarestan was an active center in academic affairs during the early A.H. centuries in some fields such as medicine, astronomy, mathematic, and even Persian literature. Using various resources, reports, and historical documents, the present paper mentions some of the scientists of this area and then it will give an analysis of their scientific growth. Then, referring to their scientific effective evidences on the new scientific environment of Islam world, this paper attempts to investigate the role of Tabarestan in transferring knowledge from Sassanid period to the Islamic period.