پهنه‌بندي بافت شهر با رهيافت برش عرضي نمونه موردي منطقه 1 شهر اصفهان

Application of Transect Approach in Zoning for Implementation of Design-Led Planning

شهر اصفهان، در زمره مهم‌ترين شهرهايی قرار دارد كه از مشخصات و ويژگی‌های شكلی منحصر به فردی در ساختار فضايی و بافت كالبدی خود برخوردار است. باوجود اينكه در چند دهه اخير، طرح‌های جامع و تفصيلی متعددی برای آن تهيه شده، با اين‌حال به ابعاد شكل بافت شهر در جهت‌دهی، هدايت و كنترل توسعه كالبدی آن توجهی نشده است. ازجمله مهم‌ترين دلايلی كه موجب اين غفلت شده، می‌توان به روش‌های تهيه اين‌گونه طرح‌ها اشاره نمود. درواقع، نوع پهنه‌بندی‌های پيشنهادی اين طرح‌ها با محوريت كاربری زمين، نتوانسته ابعاد فرم كالبدی بافت اين شهر را به عنوان يكی از منحصر به فردترين ويژگی‌ها در كيفيت‌بخشی به محيط‌ها و فضاهای شهری به‌كارگيرد. بنابراين، بهره‌گيری از پهنه‌بندی‌هايی كه از تمام ابعاد و ارزش‌های فضايي– كالبدی و فرهنگي– تاريخی بافت شهر در فرايند هدايت و كنترل توسعه كالبدی استفاده نمايد، ضرورت اساسی دارد. پهنه‌بندی برش عرضی رهيافت نوينی در پهنه‌بندی بافت شهری است كه با لحاظ‌كردن بيشتر عناصر و مؤلفه‌های فرم كالبدی شهر و تمركززدايی از كاربری زمين، بر تمام جوانب شكل‌دهنده به فرم كالبدی بافت شهر در تهيه طرح‌های تفصيلی، تأكيد دارد. با اصلاح و بهبود مجموعه داده‌ها و اطلاعاتی كه در قالب طرح‌های تفصيلی شهری تهيه می‌شود، می‌توان شهر اصفهان را با رهيافت برش عرضی، پهنه‌بندی كرد. بنابر نگرشی كه بيان شد، اهداف مقاله پيش‌رو: نخست، معرفی پهنه‌بندی برش عرضی به عنوان روشی برای پهنه‌بندی اراضی و بافت‌های شهری و ديگر، مناسب‌سازی پهنه‌بندی برش عرضی برای بخشی از بافت كالبدی شهر اصفهان با توجه به شرايط محلی و استفاده عملی از آن است. پرسش‌های پژوهش برای دستيابی به اين اهداف نيز بدين قرار است: پهنه‌بندی برش عرضی چيست و روش‌های تهيه آن كدام است. چگونه و با تأكيد بر چه مشخصات فضايی- كالبدی می‌توان برای بافت شهر اصفهان پهنه‌بندی برش عرضی تهيه كرد. روش تحقيق به‌كار گرفته‌شده، توصيفی- تحليلی است. از نتايج به‌دست‌آمده، می‌توان به اين نكته اشاره نمود كه رهيافت برش عرضی چارچوبی منظم و روشمند برای سازماندهی مجدد داده‌هاست. همچنين، اطلاعات طرح تفصيلی برای برقراری ارتباط عينی و مستدل بين وضع موجود و مطلوب است كه بدون اين رهيافت، بسياری از آن‌ها باوجود هزينه‌های زمانی و مالی بسياری كه صرف می‌شود، بی‌استفاده می‌مانند. ضمن اينكه با بهره‌گيری از رهيافت برش عرضی، پهنه‌های بخش مركزی منطقه 1 شهر اصفهان در پهنه‌های T5،T4 و T3 جای گرفته كه هريك، سه زيرپهنه ديگر را دربرمی‌گيرد.

During the last decade, upon formation of the design-led planning approach, the necessity of simultaneous and interactive consideration of urban planning and design was proposed. Since organizing the physical form of the city is one of the main elements of urban design, the recognition of cityʹs physical features and the design of the built form became a focus towards the elevation of the urban environmentʹs quality. The implication of this paradigm shift in zoning, as the strongest planning executive tool, was the introduction of the transect approach in which, other physical elements of the built environment -as well as the land use- are taken into account. In Iran, all the efforts towards preparation of design-oriented urban development plans and realization of this quality-oriented approach are neutralized by the dominance of the conventional land use-led and quantity-oriented zoning approach. The present paper, aiming at explaining the concept of transect zoning and introducing it as an approach for Implementation of the design-led planning, applies the urban morphology analyses as an analytical method to determine transect zones and describes the defining elements of the zones according to local circumstances. Such defining elements of the zones can be prescribed for more appropriate and aware allocations on the basis of the objectives of the urban development plans. Finally, the transect zones of the study areas, in District 1 of Isfahan city, are determined on the basis of the above mentioned elements.