واكنش عملكرد اكوتيپ‌هاي سياهدانه (Nigella sativa L.) به زمان هاي كاشت در شرايط مشهد

Effects of Sowing Time on Yield of Black Seed (Nigella sativa L.) Ecotypes under Mashhad Conditions

رشد و عملكرد گیاهان دارویی تحت تاثیر تاریخ كاشت، به عنوان یك عامل مدیریتی مهم، قرار می گیرد. به منظور مطالعه واكنش تعدادی از اكوتیپ‌های سیاهدانه به تاریخ كاشت مطلوب و تأخیری، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 89- 1388 به اجرا در آمد. آزمایش به صورت كرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوك‌های كامل تصادفی در سه تكرار اجرا شد. در این آزمایش تاریخ‌های كاشت به صورت فاكتور اصلی در چهار سطح (5 و 25 اسفند، 15 فروردین و 5 اردیبهشت) و اكوتیپ به عنوان فاكتور فرعی در چهار سطح (بیرجند، گناباد، نیشابور، سبزوار) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد كه اثر تاریخ كاشت بر تعداد فولیكول در بوته، تعداد دانه در فولیكول و وزن هزار دانه، عملكرد دانه، عملكرد زیستی و شاخص برداشت معنی‌دار بود، به طوری كه بیشترین تعداد فولیكول در بوته، دانه در فولیكول، عملكرد زیستی و عملكرد دانه در تاریخ كاشت اول، بیشترین وزن هزار دانه در تاریخ كاشت چهارم و بیشترین شاخص برداشت در تاریخ كاشت سوم مشاهده شد. اثر اكوتیپ و اثر متقابل تاریخ كاشت x اكوتیپ نیز بر صفات اجزای عملكرد، عملكرد دانه و عملكرد زیستی و شاخص برداشت معنی‌دار بود و اكوتیپ‌های گناباد و نیشابور به ترتیب دارای بیشترین و كمترین مقدار بودند، به استثناء وزن هزار دانه كه اكوتیپ نیشابور و گناباد به ترتیب بیشترین و كمترین مقدار را به خود اختصاص دادند. گیاهان كشت شده در تاریخ‌های كاشت 5 اسفند، 25 اسفند و 15 فروردین عملكرد بالایی را تولید كردند و كاشت تأخیری (5 اردیبهشت) به صورت معنی‌داری منجر به كاهش عملكرد دانه شد. همچنین در تاریخ كاشت تأخیری بیشترین عملكرد دانه متعلق به اكوتیپ بیرجند بود. دو اكوتیپ گناباد و بیرجند توانایی رشد و عملكرد بهتری در گستره تاریخ های كاشت نسبت به دو اكوتیپ دیگر داشتند.

Growth and yield of medicinal plants affected by planting date as an important management factor. In order to study the effects of planting dates on yield and yield components of some black seed (Nigella sativa L.) ecotypes, a field experiment was arranged in a randomized complete block design as a split-plot with three replications at the Agricultural Research Station of Ferdowsi University of Mashhad during growing season 2009-2010. Four planting dates (24 Feb., 16 Mar., 4 Apr. and 25 Apr.) and four black seed ecotypes (Birjand, Gonabad, Neyshabour and Sabzevar) were allocated to the main and sub plots, respectively. Results showed that there were significant differences between planting dates for number of follicles per plant, number of seeds per follicles and 1000-seed weight, seed yield, biological yield and harvest index. Maximum numbers of follicles per plant, number of seed per follicles, biological yield and seed yield were observed in first planting date, maximum 1000-seed weight was observed in fourth planting dates and maximum harvest index were recorded in the third planting date. Yield components, seed yield, biological yield and harvest index also were affected by ecotypes and interaction effects of planting dates and black cumin ecotypes. The highest and the lowest of all traits, expect 1000-seed weight were achieved in Gonabad and Neyshabour ecotypes, respectively. The maximum and minimum 1000-seed weights were obtained in Neyshabour and Gonabad ecotypes, respectively. Planting in 24 Feb., 16 Mar. and 4 Apr. have had high seed yield and there was a reduction on seed yield due to delay planting to 25 Apr. Also, Birjand ecotype in the last planting date had the highest seed yield. According to the seed yield, Gonabad and birjand ecotypes were better than from two other ecotypes in range of planting dates.