ارزيابي اثرات اجراي طرح هادي بر سكونتگاﻩهاي روستايي (مطالعه موردي: شهرستان نيشابور)

Assessing the Effects of the Implementation of the Rural Guidance Plan on Rural Settlements (Case Study: Neyshabour County)

هدف: طرح هادي روستايي يكي از بنياد?ترين اقداماتي است كه با هدف توسعه روستايي در ايران اجرا شده است. با توجه به روند اجراي اين طرحها، ارزيابي آنها براي برنامهريزي توسعه روستايي ضروري است. هدف از انجام اين پژوهش، ارزيابي اثرات كالبدي، اقتصادي و اجتماعي اجراي طرحهاي هادي اجراشده در شهرستان نيشابور مىباشد. روش: پژوهش حاضر از نوع كاربردي و روش آن توصيفي- تحليلي و پيمايشي است. براي گردآوري اطلاعات از روشهاي ميداني و اسنادي كمك گرفته شده است و براساس آن، اطلاعات 25 روستا در دو گروه روستاهاي برخوردار و نابرخوردار درقالب 358 پرسشنامه براساس فرمول كوكران در منطقه گردآوري شده است. همچنين، 35 پرسشنامه از كارشناسان شوراهاي اسلامي، دهياران و كارمندان بنياد مسكن جمعآوري شده است. براي پردازش دادهها از روشهاي آمار توصيفي و استنباطي (كاىاسكوير) بهره گرفته شده است. يافتهها: نتايج نشان ميدهد پس از اجراي طرح، درزمينه كالبدي، شاخص معابر بهبود يافته است و شاخص محيط زيست روستا شامل آرامستان، دفع زباله، فاضلاب، فضاي سبز و جمعآوري آبهاي سطحي موردتوجه قرار نگرفته است. در بعد اجتماعي، شاخص ميزان مهاجرت، مشاركت و رضايتمندي و در بعد اقتصادي، شاخصهاي سرمايهگذاري و اشتغال در وضعيت مطلوبي قرار دارند. محدوديتها: روشن ساختن زواياي پنهان اجراي طرح هادي و واكاوي آثار كالبدي، اجتماعي و اقتصادي آن بر جامعه روستايي از چالشهاي پژوهش حاضر محسوب مىشود. راهكارهاي عملي: با توجه به يافتههاي پژوهش، راهكارهاي اجرايي مانند تقويت جنبههاي زيستمحيطي، استفاده از يك تيم ناظر محلي در هر سه مرحله ارزيابي، بهرهگيري از مديريت مشاركتي (دولتي- مردمي)، كوتاهتركردن بازه زماني اجراي طرح هادي و ... پيشنهاد مىشود. اصالت/ ارزش: پژوهش حاضر از اين جهت داراي اهميت است كه مىتوان با دست يابي به نقاط قوت و ضعف طرحهاي ذكرشده به برنامهريزي اصولي براي بهبود زندگي روستاييان اقدام نمود.

Purpose: The rural master plan is one of the most fundamental measures implemented in Iran. Considering the implementation trend of these plans, their assessment is essential for rural improvement planning. The purpose of this study is to assess the physical, economic and social effects of the master plan in Neyshabour County. Methodology: This study is an applied study. The research method employed is descriptive and analytical survey. Furthermore, required data is gathered through documentary methods and accordingly, data of 25 villages in the two groups of rural having mater plan and rural lacking master plan was collected through 358 questionnaires based on Cochranʹs sample size formula. Also 35 questionnaires were obtained from experts and the Dehyary as well as the employees of the Housing Foundation of the Islamic Councils. Finding: The results show that after plan implementation, regarding the physical effects, the indicators suggesting improved pathways as well as the environmental indicators including the Village’s cemetery, sewage, and garbage disposal have not been considered. Indices of immigration, participation, and satisfaction in the social dimension, and indices of investment and employment in economic dimension are in good conditions. Research limitation: Clarifying hidden aspects of implementing the rural guide plan and analyzing physical, social, and economic impact of the plan on the rural society are considered as challenges for the present study. Practical implications: According to the findings of the study, implementation strategies such as enforcement of environmental aspects, using a local observer team in all three phases of assessment, using participatory management (government-public), shortening the period of implementing the rural guide plan, etc. are recommended. Original/value: The importance of the present study is that the results of analyzing strengths and weaknesses of implementing the rural guide plan can be utilized in careful planning for improving the lives of villagers.