فراتحليلي بر مطالعات گردشگري روستايي در ايران: پژوهشي درچارچوب روش شناسي كيو

Meta-analysis on Rural Tourism Studies in Iran: A Q-Methodology Research

هدف: در اين پژوهش تلاش مي شود تا شناخت جامعي از مجموعه راهكارها و راهبردهاي برنامه ريزي و مديريت توسعه گردشگري روستايي در ايران، به دست آورده شود. سپس، با بهره گيري از مشاركت متخصصان، ديدگاه هاي مختلف در اين زمينه شناسايي و دسته بندي شود و گامي فراتر از مجموعه تحليل هاي ارايه شده برداشته شود. روش: در چند دهه گذشته، گردشگري روستايي به عنوان يكي از برجسته ترين بخش هاي فعاليتي براي متنوع سازي و بازساخت مطلوب اقتصاد روستايي موردتوجه انديشمندان و برنامه ريزان توسعه قرار گرفت. اين موضوع از آغاز دهه 1380 هجري شمسي، به تدريج وارد ادبيات علمي- دانشگاهي كشور به ويژه رشته جغرافيا شده است؛ اما در سطوح اجرايي توسعه روستايي به عنوان راهبردي براي توسعه اقتصاد نواحي روستايي، هنوز موردتوجه قرار نگرفته است. اين پژوهش با بهره گيري از روش شناسي كيو، نخست برپايه نتايج پژوهش هاي گردشگري روستايي در ايران و تجزيه وتحليل فضاي گفتماني موجود، شناخت جامعي از مجموعه راهكارها و راهبردهاي برنامه ريزي و مديريت توسعه گردشگري روستايي در ايران به دست داده است. يافته‌ها: يافته هاي پژوهش برپايه تحليل عاملي كيو بيانگر سه ديدگاه درزمينه برنامه ريزي و مديريت توسعه گردشگري روستايي در ايران است. ديدگاه نخست، داراي ويژگي هاي «نهادگرا، جامع نگر، يكپارچه نگر، مشاركت گرا، و جامعه محور» است و تاكيد زيادي بر برنامه ريزي توسعه گردشگري روستايي دارد. ديدگاه دوم، «محيط زيست نگر- حفاظت گرا، و يكپارچه نگر» است و بيشتر بر مديريت توسعه گردشگري روستايي در ابعاد مختلف تاكيد دارد و ديدگاه سوم، داراي ويژگي هاي «مشاركت گرا، حمايتگر- تسهيلگر، و حفاظت گرا» است كه بر برنامه ريزي كاربري زمين تاكيد دارد و درزمينه مديريت توسعه گردشگري، حفاظت از اراضي روستايي دربرابر تغييرات غيراصولي را در دستور كار خود قرار مي دهد. محدوديت‌ها/ راهبردها: جلب مشاركت واقعي متخصصان براي مشاركت در روش شناسي كيو زمان بر و دشوار است. اصالت و ارزش: پس از گذشت يك دهه از سابقه مطالعات گردشگري روستايي در ايران، اين پژوهش به كشف الگوهاي تفكر درزمينه گردشگري روستايي كمك مي كند و انتظار مي رود كه شرايط لازم براي نگريستن به همه ابعاد اقتصادي، اجتماعي- فرهنگي و محيطي (طبيعي، انسان ساخت) توسعه گردشگري روستايي از زاويه هاي ديد گوناگون فراهم گردد تا به اين وسيله بستر مناسب براي پرداختن به توسعه گردشگري روستايي يكپارچه درراستاي توسعه پايدار روستايي پديد آيد.

Purpose: This study aims to provide a comprehensive understanding about strategies and guidelines of rural tourism planning and management in Iran, then with the help of experts and their participation identify and classify the different perspectives in Iran rural tourism to finally putting forward a step beyond the current impressions and perceptions. Methodology: In the past few decades, rural tourism has been developed as one of the most prominent industries for diversification and reconstructing rural economy and hence stimulated the attention of scholars and rural development planners. In Iran, from the early years of the twenty-first century rural tourism phenomenon has been entered in scientific/academic literature, especially in Geographical studies. However, until now it has not been considered as a strategy for rural economic development at administrative and executive levels of rural development. This research was conducted on the development of Q-methodology. First, based on the previous research findings on rural tourism in Iran and the analysis of the available discursive atmosphere, it provides a comprehensive understanding about strategies and guidelines of rural tourism planning and management, and then, drawing on the contribution of experts, different perspectives were identified and classified. Finding: Research findings, based on Q factor analysis represent three perspectives in planning and managing of rural tourism development in Iran.The first viewpoint is Institutionalism, holistic, integrated approach, participation-oriented, and community – based, and has a high emphasis on planning of rural tourism development. The second viewpoint is environmentalist-conservationist and integrated-approach, and greater emphasis on the management of various aspects of rural tourism. The third viewpoint is participation-oriented, Supportive- facilitative, conservationist, also places emphasis on the land use planning, and managing rural tourism with respect to rural land conservation against inappropriate changes. Research limitation: Attracting the actual participation of Iranian specialists to participate in Q- methodology is time consuming and difficult. Original/value: After, more than a decade of experience of rural tourism studies in Iranian academic literature, the present research helps to explore thinking patterns in the field of rural tourism planning and management in Iran. Accordingly, we can provide a framework to support an integrated approach of rural tourism development.