اخلاق زيست‌محيطي؛ برخي واكاوي‌هاي پيش‌نياز

Environmental Ethics: Some Prerequisite Conceptual Analyses

اين نوشتار عهده‌دار انجام واكاوي‌هايي است كه هر بحثي در اخلاق زيست‌محيطي به‌نحوي مبتني‌بر آن‌ها‌ست: اين واكاوي‌ها تا اندازه‌اي به جايگاه، اهميت، و نتيجه‌بخشيِ اين شاخه از فلسفه و تا اندازه‌اي به روش‌ها، پيش‌انگاشت‌ها، مفهوم‌ها، استدلال‌ها، و ديدگاه‌هاي مطرح در آن نظر دارد. بر پايه اين واكافت‌ها نتايجي ايجابي به‌دست خواهد آمد. استدلال خواهد شد كه رويكرد اصول‌نگر كه به اصول حاكم بر رفتار اخلاقي‌ِ مي‌پردازد، گريزناپذير است. در ادامه با پيشنهاد رويكردي فاعل بنياد يا كنش بنياد بجاي رويكرد موضوع بنياد، از شكلي از كل‌گرايي دفاع مي‌شود كه درجه‌بنديِ وظايف را ناديده نمي‌گيرد. همچنين، ضمن واكاويِ مفاهيم پايه‌ايِ اخلاق همچون «ارزش»، «وظيفه» و «حق»، نشان داده خواهد شد كه با ابتنا وظيفه انسان در قبال طبيعت بر انگاره «حق»، بجاي انگاره ارزش، گره‌هاي نظري در اخلاق زيست‌محيطي بهتر گشوده خواهد شد.

This article covers some conceptual analyses made about basic issues in environmental ethics. The analyses were partly concerned with the significance and efficacy of philosophical efforts regarding environmental issues and partly with the methods, arguments, concepts, and ideas common in this field of philosophy. The findings led the researchers to conclude that a principlistic attitude is inevitable, and a doer-based or action-based attitude, instead of the common subject-based attitude, towards ethical duties would pave the way for extending human duties to non-human beings. Moreover, a right-based conception of duty would better explain our duty towards non-human beings while “right” is understood according to the notion of “need” rather than “value”.