شاخص‌هاي پيشرفت علمي و معرفتي انسان از ديدگاه اسلام

The Indexes of Humanʹʹs Wisdom and Epistemic Progress in the Viewpoint of Islam

شاخص توسعه انساني متعارف با نگرشي خاص و محدود به انسان، تمام هدف‌هاي شاخص را متوجه اصل رفاه مادي كرده و بُعد روحي و معنوي انسان به‌عنوان اساسي‌ترين بُعد وجودي وي، مورد غفلت شده است. توجه اسلام به اين بُعد، نگاه به جنبه مادي انسان را نيز در دو عرصه فردي و اجتماعي و نقش مكمل آن‌دو در راه پيشرفت تحت تاثير قرار داده است. شاخص پيشرفت انساني اسلام، معيارهاي دينداري، علم و معرفت، آزادگي و كرامت و تامين معاش را مورد تاكيد قرار داده كه افزون بر غنابخشي به معيارهاي شاخص توسعه انساني متعارف در كنار رفاه نسبي، توجه به دين، معرفت، كرامت و آزادگي را ضروري مي‌داند. در تحقيق پيش‌ِ رو با استفاده از منابع كتابخانه‌اي به منطق و ملاك انتخاب معيار توجه شده و با عنايت به مباني پيشرفت از ديدگاه اسلام و به‌كارگيري روش تحليلي ـ توصيفي به تبيين معيار علم و معرفت و شاخص‌ها و نماگرهاي سنجش آن پرداخته مي‌شود.

The common human development index (HDI) is based on a particular narrow view to human beings. By concentrating on the pecuniary welfare of the human beings, it disregards the spiritual aspect of their life as the most fundamental aspect of their existence. Islamʹs paying attention to this aspect of human life has also made an effect on the approach to the material aspect of his life in both of the individual and social spheres and to their complementing role in the course of progress. The proposed Islamic Human Progress Index has focused on four measures of religiosity, wisdom and knowledge, freedom and dignity, and earning oneʹs livelihood. Such an approach, besides improving the traditional HDI measures, considers paying attention to such criteria as religion, knowledge, freedom and dignity necessary. Using a descriptive-analytical method and utilizing the library resources, we consider the rationale and criterion of choosing the proper measure, and, reviewing the progress foundations in the viewpoint of Islam, we propose some indicators for measuring the criterion of wisdom and knowledge.