حقيقت استعاذه از ديدگاه ابن عربي، ملاصدرا و امام خميني(س)

Reality of Isti’azah (Seeking Refuge in God) in Viewpoint of Ibn Arabi, Mullasadra and Imam Khomeini

استعاذه يا به عبارتي پناه بردن به قدرتي والاتر يكي از اذكار الهي است كه انسان مومن هنگام احساس خطر از آن استفاده مي‌كند. با بررسي آثار بزرگاني همچون ابن عربي، ملاصدرا و امام خميني، مشاهده مي‌شود كه آنها هركدام با توجه به مشرب خويش به تبيين اين ذكر پرداخته‌اند: در آثار ابن عربي مي‌توان مطالبي درمورد حقيقت استعاذه، مستعيذ، مستعاذٌبه و مستعاذٌمنه يافت، هر چند تحت اين عناوين به بحث نپرداخته است. اما مطلبي مبني بر مستعاذٌ لاجله در آثار وي يافت نمي‌شود. از نظر ملاصدرا بحث از استعاذه بر پنج ركن استوار است: استعاذه، مستعيذ، مستعاذٌبه، مستعاذٌمنه و ما يستعاذٌ لاجله. امام خميني نيز ابتدا در مورد حقيقت استعاذه به توضيح مي‌پردازد و سپس آن را مشتمل بر چهار ركن مي‌داند(مستعيذ، مستعاذٌ منه، مستعاذٌ به و مستعاذٌ لاجله) مي‌داند. ابن عربي و امام خميني به استعاذه نگاه عرفاني دارند. در اين بين ملاصدرا نگاه فلسفي-عقلاني به مساله دارد و علي‌رغم تاثيرات زيادي كه در ساير مسايل از ابن عربي پذيرفته، در بحث استعاذه كاملاً مستقل بحث كرده است. نظرات امام خميني نيز در بخش‌هايي شبيه به آراي ابن عربي است (بخصوص در بحث مستعيذ و مستعاذٌبه) و در بخش‌هايي شبيه به ملاصدراست (خصوصاً در نامگذاري اين عناوين و دسته بندي آنها و در بحث غايت استعاذه)، ولي با وجود اين، داراي تفاوت‌هاي زيادي است كه مي‌توان آن را يك راي مستقل در كنار آراي ابن عربي و ملاصدرا دانست.

Isti’azah or seeking refuge in a superior power is a sort of invocation to God the believers adhere to when in danger. Reviewing works by such great authors and philosophers as Ibn Arabi, Mulla Sadra and Imam Khomeini it will be understood how they clarify this invocation based on their preferred manners. In Ibn Arabi’s works we can find a lot about the reality of Isti’azah, Mosta’iz (one who seeks refuge), Mosta’az-i-Beh (The Refuge), Mosta’az-i-Menh (the danger, Satan) although they have not been covered as major subject matters. There is no article or reference to Mosta’az La-Ajalah (something because of which the reality of Isti’azah comes to light) in his works. Mulla Sadra classified seeking refuge in God as five pillars namely: Isti’azah, Mosta’iz, Mosta’az-i-Beh, Mosta’az-i-Menh, and Maa Yasta’az-o La-Ajalah. Imam Khomeini, too, begins with explaining about the reality of Isti’azah and continues with its inclusion of four pillars (Mosta’iz, Mosta’az-i-Beh, Mosta’az-i-Menh and Mosta’az La-Ajalah). Ibn Arabi and Imam Khomeini have a philosophical approach toward Isti’azah, while Mulla Sadra has a philosophical-rational approach toward the issue. Despite impressions he has taken in some other issues from Ibn Arabi, Mulla Sadra is completely independent in terms of Isti’azah. Imam Khomeini’s view is in some parts similar to Ibn Arabi’s opinion (specially in terms of Mosta’iz and Mosta’az-i-Beh) and to Mulla Sadra in some other parts (particularly in names and classifications and in ultimate Isti’azah). However, his view is quite different in many other aspects so that it can be studied as an independent view along with Ibn Arabi and Mulla Sadra’s views