الگوي پراكنش و تعيين منشاء هيدروكربن هاي چند حلقه اي معطر در رسوبات سطحي رودخانه هاي استان گيلان

تحقيقات انجام شده بر روي هيدروكربن هاي چندحلقه اي معطر (PAHs) در درياي خزر محدود و بيانگر آلودگي متوسط تا شديد با منشاء غالب پتروژنيك در رسوبات سطحي سواحل استان گيلان مي باشد. حال آنكه در مورد توزيع اين تركيبات در رودخانه هاي استان كه مهمترين منابع ورودي به دريا هستند اطلاعاتي در دسترس نيست. مطالعه حاضر به منظور بررسي توزيع الگوي پراكنش و تعيين منشاء تركيبات PAH در رسوبات سطحي رودخانه هاي استان گيلان انجام شده است. تعداد 84 نمونه رسوب سطحي از 28 رودخانه استان گيلان (از آستارا تا لنگرود) جمع آوري گرديد. نمونه ها بوسيله دستگاه كروماتوگرافي گازي – طيف سنجي جرمي (GC-MS) مورد تجزيه و تحليل و غلظت 30 تركيب PAH مورد بررسي قرار گرفت. جهت تعيين منشاء از نسبت هاي تشخيصي استفاده شد. رودخانه چوبر (ng/g 78/9±98/8) و رودخانه اشمك (ng/g 206/9±855/8) به ترتيب كمترين و بيشترين ميزان مجموع غلظت تركيبات (PAH (TPAH29 را به خود اختصاص دادند. تركيب غالب در رودخانه هاي مختلف، متفاوت يافت شد ولي به طور كلي فنانترن (ng/g 210/2-0/2)، پايرن (ng/g 102/6-0/9)، نفتالين (ng/g 266/4-0/8)، دي بنزوتيوفن (ng/g 134/6->0/1) و پريلن (ng/g 116/1->0/1) به عنوان تركيبات غالب در بين ديگر تركيبات PAH شناخته شدند. با توجه به نتايج نسبت هاي تشخيصي همچون LMW/HMW (12/84-0/73)، MP/P (4/43->0/01)، Ant/178 (0/14-0/01)،(Flu/202 (0/54-0/12 و (B(a)Ant/228 (/74-0/08 و شاخص پايروژنيك (2/82-0/09) منشاء غالب تركيبات PAH در محدوده مورد مطالعه مخلوط پتروژنيك و پايروژنيك مي باشد. با استفاده از دو شاخص Per/TPAHuns و Per/PAI منشاء پريلن در اكثر رودخانه هاي مورد مطالعه بيوژنيك مي باشد. الگوي تركيبي تقريبا مشابه تركيبات PAH اندازه گيري شده در اكثر رودخانه هاي استان گيلان و غلظت كم آنها (TPAH29 > ng/g 300) نشان دهنده اثر ته نشيني اتمسفري تركيبات PAH در حوضه آبخيز و و انتقال آنها به درياي خزر از طريق رودخانه ها است. با توجه به قابليت نسبت هاي تشخيصي در تعيين منشاء، شناسايي آلودگي هاي نقطه اي در حوضه آبخيز رودخانه هاي آلوده تر شامل اشمك، پسيخان، خمام رود، چاف رود و لوندويل چاي با مطالعات جامع بر روي تركيبات PAH امكان پذير و ضروري است.