پژوهشي درباره منشا آيين تعزيه (شبيه خواني)

Anthropological research on the origin of taʹʹzieh

تعزيه، آيين شبيه خواني و «شكلي از نمايش» است. شناخت منشا تعزيه مساله اساسي پژوهش حاضر را تشكيل مي دهد. به بيان روشن تر اين پژوهش در پي شناخت عواملي است كه بيانگر چگونگي آغاز تاريخ تعزيه باشند. در همين راستا فرايند «مطالعه كيفي» مساله، متاثر از رهيافت «ديرينه شناختي» ميشل فوكو از زمان حال آغاز شده پ و تا رسيدن به «نقطه صفر» يعني زماني كه ديگر نشاني از تعزيه (چه تعزيه هاي معنامحور، چه تعزيه اصطلاح‌محور) نيست ادامه پيدا كرده است. براي مطالعه سطح نخست پژوهش از «مشاهده»، «مصاحبه» و «مطالعه اسنادي» استفاده شده و براي مطالعه لايه هاي عميق تر نيز صرفا از «مطالعه اسنادي» بهره گرفته شده است. در اجراي اين پژوهش از «نمونه گيري هدفمند» استفاده شده و فرايند مطالعه در هر مرحله تا رسيدن به مرحله «اشباع نظري» يا «كفايت مفهومي» تداوم يافته است. نتيجه نهايي پژوهش موجد اين نظر است كه توانايي ذهن انسان در توليد «ايده» (فرابازنمايش) در تعامل با محيط زيست اجتماعي انسان ايراني، بيانگر چگونگي آغاز تاريخ تعزيه است و در اين ميان مقوله هايي همچون: باورها، سرمايه-هاي نمادين، اصالت علاقه و جذابيت، روابط اجتماعي، جامعه پذيري و انگيزه هاي اقتصادي، بستر تداوم تعزيه را طي فرايند «در زماني» استمرار آن تشكيل داده اند. به نظر مي رسد «انگيزه»هاي نشات يافته از«نياز»هاي فطري و اجتماعي زيرساخت مقولات مذكور هستند.

Taʹzieh is a ritual condolence theatre or passion play in the context of Shiite Islam. Recognizing the origin of the Taʹzieh is the fundamental question of present research. The research traced the factors affected the beginning if ta’zieh. The study relies on Michel Foucault’s archeological approach and starts from the present time to the "zero time," the time when there was not any sign of Taʹzieh (either its content or formal type). At the surface layer, the research has used “observation”, "interview" and "archival study" technique. For the deeper-historical layers, only archival studies have been applied. The findings of the study affirm that the ability of human mind in producing "idea" (Meta representation) in interaction with Iranian Socio – cultural environment represents how Taʹziehʹs began and developed in the history. Beliefs, symbolic capital, social relations, socialization and economic motivations, constitute the context of tʹziyeh’s continuation. As a whole, it seems that the psychological and social motivations form the substructure of taʹziehʹs continuation.