تحليل اقليمي و رديابي توفان‌هاي گرد و غبار فراگير در جنوب و مركز ايران

Climatic Analysis and Routing of Comprehensive Dust Storms in the South and Center of Iran

در سال‌هاي اخير گستردگي و شدت توفان‌هاي گرد و غبار در نواحي غرب و جنوب‌غربي ايران با توجه به موقعيت جغرافيايي و شرايط اقليمي خاص خود موجب شده است كه اين پديده از عمده‌ترين مخاطرات زيست‌محيطي در اين نواحي باشد. پژوهش حاضر به بررسي توفان گرد و غبار در نواحي جنوبي و مركز ايران در بازه زماني 2002 تا 2009 پرداخته است. براي اين مهم، از داده‌هاي هواشناسي، داده‌هاي سينوپتيكي جو ميانه و بالا، مدل رهگيري جريان باد براي شناسايي مناطق منشا و رديابي توفان‌هاي گرد و غبار در ايستگاه‌هاي شيراز، فسا و بوشهر استفاده شده است. بررسي داده‌هاي پايگاه گردشي زميني نشان مي‌‌دهد كه سال 2008 از نظر كاهش ميدان ديد و دوام روزهاي همراه گرد و غبار، داراي شديدترين توفان‌هاي گرد و غبار در بازه مطالعاتي بوده است، به طوري كه 10 ژوين 2008 با ميدان ديد كمتر از 500 متر شديدترين روزگرد و غباري ايستگاه‌هاي مطالعاتي است. نتايج رهگيري جريان باد كه با استفاده از مدل HYSPLIT در شديدترين روز گرد و غباري انجام شد، نشان مي‌دهد كه اين توده گرد و غباري از مناطق شمال‌غرب عراق و شرق سوريه سرچشمه ‌گرفته و با جهت شمال‌غربي- جنوب‌شرقي وارد ايران شده است. نتايج پايگاه گردش جو ميانه و بالا نشان مي‌دهد كه در 10 ژوين 2008 با حاكميت مركز كم‌فشار قوي در شرق ايران و پرفشار در شمال آفريقا، بادهاي غربي ايجاد و سبب ورود گرد و غبار حداكثري به منطقه شده‌‌اند. در مجموع نتايج پژوهش حاضر حاكي از اين است كه مدل رهگيري جريان باد و بررسي‌هاي جوي قابليت مناسبي براي تشخيص و پايش مسير حركت توفان‌هاي گرد و غبار دارند.

In recent years, frequency of dust storms in the west and western south of Iran, according to their specific geographic and climatic conditions has made this phenomenon one of the most principal environmental hazards. This research is studding the dust storms in the South and Center of Iran in 2002 to 2009. To the achievement, the meteorological data, synoptic data of middle and upper atmosphere, and tracking wind model have been used to recognize the source regions and tracing the dust storms in Shiraz, Fasa and Bushehr stations. Earth database investigations shows that the year 2008 has one of the most extreme dust storms in terms of visibility reduce and durability of dust storm days in the study period that 2008 June 10th is the most extreme dust storm day with visibility of less than 500 meter in the stations. The results of wind flow routing by HYSPLIT model showed that the origin of the dust storm had been North West of Iraq and East of Syria which had entered to Iran with a north west-south east direction. The results of the middle and upper atmospheric circulation indicates that western winds occurred in 2008 June 10 with a low pressure center in the East of Iran and high pressure in the North of Africa and caused the entrance of dust to the study area. In general, the results of this research shows that wind flow routing model and atmosphere studies have the suitable capability for recognition and monitoring of dust storms path.