"حركت مكاني" از نظر ابن‌سينا و ابوالبركات بغدادي

Avicenna’s and Abolbarakate-Baghdadi’s Views on Spatial Movement

چكيده حركت مكاني به تاكيد ابن‌سينا و ابوالبركات بغدادي از اقدم انواع حركات است. ابن‌سينا حركت مكاني را تنها حركت بر خط راست مي‌‌داند و حركت وضعي را حركت مكاني نمي‌‌داند، زيرا از نظر او حركت مكاني حركتي است كه در آن متحرك از مكان خود به طور كامل خارج مي‌‌گردد و در حركت وضعي تنها موقعيت اجزاي جسم نسبت به اجزاي مكان تغيير مي‌‌كند و در مجموع جسم در مكان خود قرار دارد. ابوالبركات بغدادي حركت‌هاي‌ايني و وضعي اعم از دايره‌اي و مستقيم را حركت مكاني مي‌‌داند. ابن‌سينا حركت مكاني را به قطعيه و توسطيه تفكيك مي‌‌كند و براي يكي وجود ذهني و ديگري وجود عيني قايل است. ابوالبركات چنين تمايزي را بين حركت‌هاي مكاني قايل نيست و حركات را كه با تعريف علي عامل رسيدن علت به معلول مي‌‌داند، اجمالاً داراي نوعي از وجود مي‌‌داند هر چند كه ‌اين وجود يكپارچه نيست او ‌اين وجود را به تعريف تشكيكي ارسطو از وجود ارجاع مي‌‌دهد. ابن‌سينا نيروي محركه را غير از جسم متحرك مي‌‌داند، ابوالبركات اگر چه بر‌اين موضوع تاكيد مي‌‌كند اما تداوم حركتي را كه در جسم‌ ايجاد شده است ناشي از خود جسم مي‌‌داند. در مورد حركت بر خط راست در راستاي قايم ابن‌سينا به سكون ميان حركت بالاسو و پايين سو قايل است، اما ابوالبركات مي‌‌گويد كه براي سكون جسم در نقطه اوج نه سبب عدمي‌‌پذيرفتني است و نه سبب وجودي، بنابر‌اين از نظر او حركت از پايين به بالا و بر عكس مجموعا يك حركت است.

Abstract According to Avicenna and Abolbarakate-Baghdadi, spatial movement is the oldest variety of movements. Avicenna sees spatial movement as the one which exclusively moves on a straight line so he does not consider circular movement as a type of spatial movement. His reason is that in circular movement the moving object’s components change their position in relation to the components of space but the moving object remains in its space altogether. Baghdadi considers both types of movement as spatial ones. Avicenna divides spatial movement to impulsive (QATIEH) and impetus-based (TAVASOTIEH) and postulates one as subjective and the other as objective. Baghdadi does not make such a distinction and probably attributes a sort of existence to spatial movement which he considers as causal through which a cause reaches its effect. Avicenna considers the driving force as different from the moving object. Although Baghdadi puts emphasis on this distinction, he attributes the duration of the movement to the moving object. In relation to vertical movement, Avicenna believes in immobility between the upward and downward movement while Baghdadi considers both the same.