ارزيابي اعتبار نظريه كارشناس در محاكم كيفري

Evaluating the Credibility of Legal Expert’s Opinion in Criminal Courts

امروزه كارشناسي در كل زندگي روزمره انسان معاصر در رسيدگي هاي قضايي نقش برجسته تر و مهم تري را برعهده دارد. عامل آن از يك طرف، پيشرفت هاي علمي و صنعتي بشر است كه راه هايي را به كشف واقع گشوده است كه پيش از اين در وهم نيز نمي گنجيد. از جانب ديگر، زندگي نوين در جوامع پيچيده و صنعتي معاصر دشواري هاي خاص خود را دارد و مسايل پيچيده اي را مطرح مي سازد كه حل آنها نياز به تخصص دارد. امروزه به دليل پيچيدگي بيش از حد زندگي جوامع و نيز رشد علمي انسان و اختراع ابزارهاي دقيق، نقش كارشناسي در امر قضا هر روز پررنگتر ميشود. يكي از امارات مورد نظر كه براي قاضي علم آور است نظريه كارشناس است؛ اين علم تخصصي ميتواند قاضي را در وصول به حقيقت رهنمون شود. كارشناسي در مسايل كيفري جايگاه مهمي دارد. پليس علمي، پزشكي قانوني، كارشناس خط، كارشناس شيمي، كارشناسان حسابدار و خبره، كارشناس رواني، سمشناس، گزارش هاي روانشناسانه، كارشناسي تصادفات، مترجمان رسمي ابزارهايي در دست قاضي براي حصول علم هستند. جايگاه كارشناسي در ساختار ادلّه اثبات در نظام حقوقي اسلام در سايه علم قاضي قرار دارد و جز امارات و قراين قطعيه و علم آور براي قاضي است. در رسيدگي هاي قضايي نيز، نظريه كارشناس اهميت فوق العاده اي يافته است، تا جايي كه كمتر پرونده اي مي توان يافت كه در آن، نياز به ارجاع به كارشناس، احساس نشود. از اين رو شناخت صحيح مسايل مربوط به اعتبار نظر كارشناس، در اجراي عدالت نقش موثري دارد. ق.آ.د.م و ق.آ.د.ك در زمينه نظرات كارشناسان و ارزش اثباتي آنها وضع شده است و براي سنجش اعتبار نظرات كارشناسان شرايطي را بيان كرده است. همه اين قوانين نشان دهنده ارزش و اعتباري است كه قانون گذار براي نظر كارشناسان قايل شده است. مراجع قضايي براي نظرات كارشناسي كارشناسان ارزش و اعتبار فراواني قايل هستند تا آنجا كه براساس آراي ديوان عالي كشور اگر دادگاهي بدون صلاحيت علمي و فني، نظريه كارشناس را رد كند و راساً اقدام به صدور راي كند چنين رايي ارزش قضايي نداشته و قابل ابطال است. تحقيقات ميداني و مصاحبه با قضات دادگاه ها و نيز بررسي آراي صادره، مويّد اين نكته است كه نظرات كارشناسي هرچند از لحاظ موازين قانوني (كه متاثر از فقه است) با ساير ادلّه برابري نميكند ولي در عمل از اعتبار بالاتري برخوردار است و بسياري از مسايل لاينحل را حل كرده است.

Expert’s opinion has a significant role in judicial proceedings. This is because of many factors. The technological and scientific achievements as well as the complications of life in modern societies of today necessitate the presence of experts so to solve problems faced in judicial systems in an ever increasing fashion. One of the signs that can help judge to issue a just verdict is the expert’s opinion as it can guide the judge through to the fact of the matter. This is also verified in the Islamic judicial laws. According to the IRI Supreme Court, if a court of law issues a verdict without the relevant expertise the verdict is overturned. This shows the importance of better understanding of the expert’s opinion in legal processes which is the goal of this paper which is field study and survey with judges along with a review on the verdicts issued based on experts’ opinions. It can be concluded that although the expert’s opinion is considered inferior to other proofs and exhibits, in reality it has proved to be of a higher reliability in solving many of the seemingly unsolved cases